مشکلات حوزه سوغات و صنایع دستی

حوزه سوغات و صنایع دستی در ایران دچار مشکلات زیادی است که بدون رودروایسی باید گفت کمتر به این مشکلات پرداخته شده است. هدف ما اول، تعریف مشکلات حوزه سوغات و صنایع دستی است و سپس جا انداختن این مفهوم است که حوزه سوغات و صنایع دستی یک حوزه کاملا جدی است و جمله ی کلیشه ای «مشکلات زیاد است» صرفا یک جملهی خبری تکراری نیست، بلکه واقعا مشکلات زیاد است!
سوغات و صنایع دستی چیست؟
بیایید قبل از برشمردن مشکلات و باز شدن سفرهی دلمان، اول یک مفهوم تکراری را با هم مرور کنیم. سوغات چیست؟ در ساده ترین و خودمانی ترین تعریف، سوغات همان چیزی است که آشنایان و نزدیکان مان بعد از سفر برایمان می آورند و خوشحالمان میکند!
در فرهنگ لغت این طور آمده که به سوغات ارمغان، تحفه و رهاورد هم می گویند. هر منطقه ی جغرافیایی، سوغات مخصوص خودش را دارد که میتواند مواد غذایی و خوراکی های خوشمزه باشد یا صنایع دستی و صنعتی.
تعریف کلیشه ای سوغات را با این شعر دلنشین سعدی ببندیم و برویم سر اصل مطلب:
گر نسیم سحر از خلق تو بویی آرد جان فشانیم به سوغات نسیم تو نه سیم
چالشها و مشکلات کسبوکارهای حوزه سوغات و صنایع دستی
در حوزه سوغات و صنایع دستی، کسبوکارهای متنوعی از تولیدکنندگان قدیمی تا استارتآپهای نوپا فعالیت میکنند. با این حال، بسیاری از این کسبوکارها با وجود پتانسیل بالا، هنوز ناشناخته ماندهاند. چالشهای متعددی از جمله مشکلات بازاریابی، نبود حمایتهای لازم و محدودیتهای مالی، رشد و توسعه این صنعت را تحت تأثیر قرار دادهاند. در این مقاله، به بررسی مهمترین مشکلات پیشروی این حوزه میپردازیم تا راهکارهایی برای رفع آنها ارائه شود.
بسته بندی نامناسب
شیک و خلاقانه بودن بسته بندی ها چشم خیلی از ماها را می گیرد و بسیاری اوقات در ترغیب ما به خرید محصول تاثیر زیادی دارند. پیش آمده که یک محصول را به خاطر بسته بندی زیبایاش خریده ایم. گاهی در محصولات خوراکی شکل و قیافه از مزه مهم تر است! اما تا حالا دوام این بسته بندی ها توجهتان را جلب کرده است؟
گاهی اوقات فراموش میشود که اصلا هدف از بسته بندی کالا چیست؟ کار بسته بندی فقط ارائه کالا و دل بردن از مشتری با ظاهری خوش خط وخال نیست، کار بسته بندی محافظت از محصول هم است.
محصول قرار است مسیر پر پیچ و خمی را طی کند تا به دست مشتری برسد، اگر قرار است در کیفیت محصول مشکل ایجاد شود و سالم به دست مشتری نرسد فایده بسته بندی چیست؟ حمل و نقل، شرایط آب و هوایی، ضربه، دما و رطوبت از مواردی هستند که محصول در این مسیر پر پیچ و خم با آنها مواجه می شود و بسته بندی باید از این حوادث جلوگیری کند.
به طور مثال محصولاتی مانند دمنوش، عرقیات و نوشیدنی اگر به درستی در شیشه بسته بندی نشوند علاوه بر اینکه خود محصول آسیب می بیند و می شکند، به بقیه محصولات نیز ممکن است صدمه وارد شود. همین طور بسته بندی های فلزی محصولاتی مانند سوهان اگر به قدر کافی مستحکم نباشند در برابر پوسیدگی و حرارت آسیب می بینند.
اگر اهل کسب و کار در حوزه محصولات باشید بسته بندی کالا یکی از دغدغه های اصلی شما است. بسته بندی های نامناسب باعث می شود که قرار گرفتن کالاها در انبار به راحتی صورت نگیرد و محصولات هنگام قرار گرفتن کنار هم فضای زیادی را اشغال کنند و به راحتی صدمه ببیند. در واقع بسته بندی نامناسب در فروش و صادرات کالاها به طور جدی تاثیر گذار است. بعضی وقت ها زیبا ماندن و دوام آوردن از زیبا بودن مهم تر است!
تاریخ انقضای کوتاه مدت
بعد از قیمت، تقریبا مهم ترین چیزی که مشتری روی محصول چک می کند تاریخ انقضا است. ابتدا بیایید این سوءتفاهم را برطرف کنیم که تاریخ انقضا در مورد فاسد شدن محصول نیست؛ بلکه فقط به مصرف کننده هشدار می دهد محصول تا چه تاریخی ارزش غذایی و کیفیت خود را حفظ می کند و بهترین طعم را دارد.
اما چرا تاریخ انقضا مشکل مهمی محسوب می شود؟ برخی از مواد غذایی ای که کسب و کارها عرضه می کنند تاریخ انقضای کوتاهی دارند و محصول در مدت زمان کوتاهی دچار افت کیفیت شده و تازگی و سلامت خود را از دست می دهد.
این مساله ماندگاری محصول را دچار چالش کرده و در نهایت در فرایند فروش محصول خلل ایجاد می کند. اما راه حل چیست؟
خیلی از محصولات خوراکی که در گذشته تاریخ مصرف کوتاهی داشتند با مرور زمان و با استفاده از اقدامات پژوهشگران صنایع غذایی میزان ماندگاری شان افزایش پیدا کرد. اگر در خصوص محصولات دیگر هم چنین اتفاقی بیفتد و با کمک آزمایش ها و پژوهش ها بتوان تاریخ انقضای آن ها را افزایش داد تا در بازه زمانی طولانی تازگی و خوشمزگی خود را از دست ندهند فرصت فروش بیشتری به در اختیار کسب و کارها قرار می گیرد.
ضعف برندینگ
اول بهتر است به این سوال پاسخ دهیم که برندینگ چیست؟ برندینگ نوعی استراتژی بازاریابی است که شامل تحقیق، توسعه و ایجاد ویژگی های خاص برای شرکتها است.
هدف از برندینگ جلب اعتماد مشتریان و دادن نوعی آگاهی به آن ها در خصوص کالا و برند شرکت است. در حقیقت سازمان ها با برندینگ، نام خود را بر سر زبان ها انداخته، مردم را به خرید محصولات خود ترغیب کرده و به برند خود ارزش می دهند.
متاسفانه در حال حاضر تولید کننده های ایرانی در زمینه تبلیغات و بازاریابی خیلی موفق نبوده اند و در مقابل، برندهای خارجی با صرف وقت و هزینه بیشتر، تبلیغات گسترده تری انجام داده و برند خود را به عنوان یک برند معتبر و قابل اعتماد در ذهن ها جا انداخته اند.
در حوزه سوغات و صنایع دستی این ضعف خیلی جدی تر و پر رنگ تر است. وقتی به اصفهان سفر می کنید انتخاب اینکه کدام برند گز بهتر است انتخاب سختی نیست. معمولا برند خاصی را می شناسید و محصول همان برند را خریداری می کنید. این مساله در خصوص بسیاری از شهرهای دیگر صادق است.
اما تا حالا پیش آمده در شهری باشید، سوغات و صنایع دستی آن شهر را هم بشناسید اما سردرگم باشید که از چه برندی باید محصول مدنظر خود را خریداری کنید؟
اینجاست که ضعف در برندینگ به چشم می آید و متوجه می شویم تولید کننده های داخلی در ارتباط با مشتریان و معرفی برند خود ناکام ماندهاند و متاسفانه بسیاری از آن ها برنامه ای برای رفع این مشکل ندارند. اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتری در زمینه برندینگ دارید، پیشنهاد می کنیم مقاله لزوم برند سازی در حوزه سوغات و صنایع دستی را نیز مطالعه فرمایید.
عدم وجود آمار و ارقام درست
اینترنت پر از آمار حقیقی و دروغین در مورد انواع و اقسام موضوعات است از شیر مرغ تا جان آدمیزاد آمارش در اینترنت پیدا می شود. اما متاسفانه یک آمار درست و حسابی در حوزه سوغات و صنایع دستی وجود ندارد که بشود به آن استناد کرد و در مباحث مرتبط به آن ارجاع داد.
آمار و ارقامی هم که گهگاهی منتشر می شوند خیلی دقیق نیستند و هر کس از دیدگاه خودش اعدادی ارائه می دهد که از واقعیت دور است.
میزان تولید صنایع دستی و سوغات چقدر است؟
میزان فروش و صادرات چطور؟
اینها سوالات مهمی هستند که شاید فقط با احتمال بشود به آنها پاسخ داد اما احتمال کافی نیست و ما در این حوزه احتیاج به آمار مشخص و پاسخ قطعی داریم چرا که همین امار هستند که برای رسیدن به چشم انداز صحیح در حوزه سوغات و صنایع دستی، برنامه ریزی برای آینده و تمرکز روی نقاط ضعف و قدرت کسب و کارها کمک کننده هستند.
تقلب ممنوع!
آیا همیشه زعفران، زعفران است؟ مسلما خیر! بخواهیم یا نخواهیم تقلب در این حوزه هم راه خودش را باز کرده و کالاهای غیر اورجینال زیاد شده اند.
اصیل نبودن کالا می تواند شامل موارد زیادی باشد مثلا ممکن است در ساخت صنایع دستی از مواد اولیه ی غیر استاندارد و بدون کیفیت استفاده شده باشد، طرح های کار شده روی محصول از ظرافت و تقارن برخوردار نباشند یا لعاب و پایه ی ظروف نامناسب باشد. همین موارد ارزش هنری کالا را زیر سوال می برند و باعث می شوند از زیبای و کیفیت محصولات کاسته شود.
محصولات تقلبی فقط به ضرر مشتریان نیست بلکه حیات کسب و کارها را نیز تهدید می کنند؛ چرا که اورجینال نبودن محصولات شاید در وهله اول به چشم نیاید و حتی مشتریان متوجه آن نشوند اما رفته رفته تاثیر خود را می گذارد و اعتماد مشتریان به برند شما از بین می رود و همین مساله کم کم کسب و کار شما را نابود می کند.
فروش سنتی سوغات و عدم استفاده از ظرفیت اقتصاد دیجیتال
همان طور که میدانید سوغات را عمدتا به صورت سنتی می فروشند و مشتریان برای خرید صنایع دستی و محصول هر شهر به همان منطقه جغرافیایی مراجعه می کنند. اما برایتان پیش آمده که سوغات خاصی را هوس کنید اما در آن لحظه امکان سفر به آن شهر و خرید محصول مورد نظر خود را نداشته باشید؟
در این شرایط احتمالا بی خیال هوس خود می شوید چون نمی شود به سرعت از مشهد به یزد سفر کرد فقط برای اینکه همان لحظه هوس قطاب کرده اید!
گاهی اوقات هم احتیاج به سوغات یک شهر فراتر از هوس است و شما به آن محصول نیاز فوری و ضروری دارید. فروش اینترنتی سوغات دقیقا برای حل این مشکلات است.
امروزه تعدادی سایت راه اندازی شده اند که به فروش اینترنتی سوغات و صنایع دستی مشغول هستند و از محصولات خوراکی و غذایی تا صنایع دستی و صنعتی شهرهای مختلف را در اختیار مشتریان قرار می دهند.
با این وجود به حد کافی از بستر شبکه های اینترنتی استفاده نشده و بسیاری از مردم از وجود چنین فروشگاه های آنلاینی اطلاع ندارند.
برای رفع این مشکل باید بستر فضای مجازی و شبکه های اینترنت را جدی تر گرفت چرا که در حال حاضر فضای مجازی نقش پررنگی در زندگی مردم دارد و اقتصاد دیجیتال این ظرفیت را دارد که بیش از این به آن پرداخته شود.
ضعف در صادرات
واقعیت این است که سوغات و صنایع دستی با وجود اینکه محصولات فرهنگی و مهمی هستند خیلی صادرات جامعی ندارند و در میان انبوه محصولاتی که به خارج از کشور صادر می شوند سوغات و صنایع دستی نقش پررنگی ندارند.
یکی از علت های این امر کاهش گردشگران خارجی و افت صنعت گردشگری است. توریست های خارجی با سفر به ایران و خریداری محصولات شهرهای مختلف همواره نقش مهمی در صادرات سوغات و صنایع دستی داشته اند اما با کاهش حضور گردشگران در ایران، این نوع صادرات نیز کاهش پیدا کرد. ضمن اینکه تصویری که مردم دیگر کشورها از ایران دارند هم در صادرات موثر است. اگر مردم تصویر نامناسبی از ایران داشته باشند در میزان علاقه و رغبت آنها به محصولات ایرانی تاثیر می گذارد.
صادرات مستلزم بازاریابی قوی و درست است. باید نیازهای بازار و مردم را شناخت و با توجه به گرایش مردم تولید و عرضه آن محصول را پیش برد. برای مثال باید شناسایی کرد کدام صنایع دستی بیشتر توسط گردشگران خریداری می شود و محبوب تر است و روی تولید و صادرات آن محصول سرمایه گذاری کرد.
شرکت در نمایشگاه ها نیز در رونق کسب و کارهای حوزه سوغات و افزایش صادرات این حوزه تاثیر زیادی دارد.
شهرهای مختلف ایران محصولات ویژه و زیبایی دارند که حیف است این محصولات در خارج از کشور دیده نشوند و از ظرفیتهای این محصولات برای صادرات و معرفی کشور به بقیه دنیا استفاده نشود.
فقر محتوای متنی و تصویری
در روزگاری که از هر موضوع زرد و بی اهمیتی محتوا تولید می شود و بازدیدهای میلیونی می خورد حوزه سوغات و صنایع دستی محتوای جدی ای از خود ارائه نمی دهد و در این مرحله هم جا مانده است.
محتواهای کمی در مورد این حوزه در سوشال مدیا وجود دارد و فقر محتوا در آن زیاد است. نه عکس های با کیفیت و مناسبی از محصولات دیده می شود و نه ویدیوهای جالبی از معرفی، کاربرد و ویژگی های آن ها به چشم می خورد.
در یک کلام اگر به دنبال محتوای متنی و تصویری خاصی از سوغات و صنایع دستی هستید؛ خیلی دلتان را خوش نکنید چون قرار نیست چیز زیادی دستگیرتان شود.
صنایع دستی و سوغات بهعنوان بخشی مهم از فرهنگ و اقتصاد هر کشور، با چالشهای متعددی روبرو هستند که رشد و توسعه این حوزه را محدود کردهاند. از مشکلاتی مانند بستهبندی نامناسب، تاریخ انقضای کوتاهمدت، ضعف برندینگ، و فقدان آمار دقیق گرفته تا چالشهای بزرگتری همچون عدم استفاده از ظرفیتهای اقتصاد دیجیتال، ضعف در صادرات، و فقر محتوای متنی و تصویری، همگی نیازمند توجه و برنامهریزی دقیق هستند.
برای رفع این موانع، ضروری است که کسبوکارهای این حوزه با بهرهگیری از فناوریهای نوین، تقویت برندینگ، و ایجاد محتوای جذاب و قابل اعتماد، گامهای مؤثری بردارند. تنها با همکاری بخشهای دولتی، خصوصی و جامعهی هنرمندان میتوان آیندهای روشن برای صنایع دستی و سوغات رقم زد و این میراث فرهنگی را به نسلهای آینده منتقل کرد.
3 دیدگاه در “مشکلات حوزه سوغات و صنایع دستی”
بسیار عالی و کامل بود امیدوارم باز هم مطلب در این مورد بذارین و مشکلات سوغاتم کمتر شده باشه
خیلی مطلب خوبی بود.به عنوان یک فعال صنایع دستی که سالهاست در حال کار در این حوزه هستم ضعف برندینگ و بسته بندی خوب و جذاب تو این صنعت کاملا دیده میشه. ممنون از مطلبتون
فقط ما فعالان صنایع دستی که عمرمونو تو این کار گذاشتیم می دونیم چه خبره و چه مشکلات زیادی وجود داره