مشهد از آن دسته شهرهایی است که بیشتر ایرانیان آرزوی سفر به آن را دارند. هرساله زائران زیادی به قصد زیارت و سیاحت، بار سفر به سمت مشهد می ­بندند. مسافرانی که قصد خرید سوغات از این شهر را برای عزیزان خود دارند، حتما نام زرشک را به ­­­عنوان یکی از سوغاتی­های اصلی خراسان شنیده‌­اند. زرشک، میوه قرمزرنگ و ترش ­مزه درختی همیشه سبز است که از زمان­ های دور زیبایی بخش غذاهای ایرانی بوده است. معروف ­ترین و محبوب­ ترین غذایی که زرشک در آن نقش کلیدی دارد، زرشک پلو با مرغ می­باشد. زرشک علاوه بر رنگ و طعم بی­نظیری که به ما هدیه می­دهد­؛ دارای فواید درمانی بی­شماری نیز هست. از این رو عده­ای به آن یاقوت سرخ می­گویند. اگر شما هم از مصرف کنندگان این میوه هستید و یا قصد سفر به مشهد مقدس را دارید، خواندن این مطلب را از دست ندهید و توصیه می کنیم حتما سری به راهنمای خرید سوغات مشهد بزنید.

 

زرشک، یاقوت سرخ خراسان

بهترین زمان سفر به برخی نقاط خراسان در ابتدای خراسان است که درختچه­ های زرشک با شکوفه های زرد، چشم‌­هایتان را نوازش می­دهند. هرچه به پاییز نزدیک تر شویم، رنگ شکوفه­ ها قرمزتر شده و به فصل برداشت می رسیم. میوه ­های قرمز و بیضی­ شکل، هم به صورت تازه و هم خش ک­شده مورد استفاده هستند. چیدن زرشک کار هرکسی نیست و نیازمند دستان ماهری است که از لا به لای خارهای فراوان درختچه، آن­ها را جدا کند. شاخه ­های این درختچه به رنگ­های قرمز، قهوه­ای یا زردرنگ هستند. مرکز تولید زرشک، بیشتر شهرستان­ های زیرکوه و قائنات می‌باشند.

 

نقطه آغاز زرشک

برای زرشک هم مانند بسیاری از سوغات ­های ایران، به دلیل عمر طولانی نمی­توان تاریخ مشخص و معتبری یافت. نقل قول ­های بسیاری درباره پیدایش زرشک برای اولین بار وجود دارد. به همین جهت، بین گزارشات درباره اصالت و اولین کشت آن اختلافات زیادی پدید آمده­است. عده­ای معتقدند این میوه، یکی از میوه­های اصیل ایرانی و خراسانی است اما برخی دیگر آن را متعلق به نقاط جغرافیایی دیگر می­دانند. شروع اولیه کشت زرشک هر کجا که باشد، درمورد تولید این میوه از گذشته های دور در قائنات شکی نداریم. چیزی که امروزه روشن است؛ میزان انبوه کشت زرشک به میزان سالانه بیست و دو هزار تن در استان خراسان جنوبی می­باشد. این مقدار چیزی بیشتر از نود درصد تولید زرشک در کشور را شامل می­شود.

 

 

انواع مختلف زرشک / خانواده متنوع زرشک

شرایط اقلیمی و نوع خاک موجود، باعث ایجاد تنوع در این میوه­ی خوش ­رنگ و فوق­ العاده شده ­است. زرشک، به دو گونه کلی بی­دانه و دانه ­دار تقسیم می­شود که به گونه بی ­دانه آن، زرشک قرمز پلویی نیز می­گویند. خوشبختانه در ایران با توجه نوع آب و هوا فقط گونه بی­دانه آن، کشت و تولید می­ شود. زرشک سیاه و زرشک قرمز دسته بندی دیگری از زرشک ها است. زرشک سیاه با داشتن مقادیر بالاتر از بربرین (ماده ای آلکالوئیدی) نسبت به نوع قرمز، علاوه بر داشتن خواص بیشتر، قیمت گران­تری هم دارد. این نوع زرشک در مناطق کوهستانی رشد می­ کند و کمیاب است. زرشک قرمز خود شامل سه نوع متفاوت است که شامل زرشک دانه اناری، زرشک پفکی و زرشک کوهی می­ شود. تفاوت زرشک پفکی و دانه اناری به شیوه خشک کردن و چیدن آن­ها مربوط است. برداشت زرشک همراه با شاخه و نگه­داری آن ها در یک انبار به مدت طولانی، زرشک پفکی را برای ما حاصل می­کند. اما برعکس اگر زرشک­ها با خوشه جدا شوند و به سرعت در مقابل آفتاب خشک شوند، زرشک به دست آمده از نوع دانه اناری می­باشد. زرشک کوهی هم همان­طور که از اسمش پیداست در کوهستان­ها می­روید و میزان تولید آن ارتباط تنگاتنگی با شرایط آب و هوایی دارد.

 

ترکیبات موثره در شکل گیری یک معجزه

زرشک سرشار از ماده­ای آلکالوئیدی به نام بربرین است. علاوه بر آن، ریشه زرشک غنی از بربامین Berbamine و اکسیاکونتئین Oxyaconthine می­باشد. وجود اسید مالیک، اسید تاتاریک و مقدار ناچیزی پِکتین موجب شده تا ماندگاری آن هنگام تهیه سس و مارمالاد افزایش پیدا کند. رنگ­دانه ­های غذایی مثل آنتوسیانین­ ها از دیگر مواد مهمی هستند که در زرشک یافت شده و نقش مهمی در خواص دارویی زرشک دارد. ناگفته نماند ویتامین­های B و C به میزان قابل توجهی در این میوه وجود دارند.

مجموعه این آلکالوئیدها و آنتی اکسیدان­ها، خواص بی­نظیر درمانی تشکیل داده­اند که در مقاله … در همین سایت می­توانید به طور کامل و مفصل از آن­ها اطلاع پیدا کنید.

 

 

نقش زرشک در درمان بیماری­ها

همان­طور که گفته شد، ترکیبات موجود در زرشک، آن را به میوه­ای بسیار مفید در درمان بیماری­های مختلف تبدیل کرده است. خواص آنتی اکسیدانی این میوه منشا محبوبیت در بین علاقه ­مندان به درمان­های گیاهی، است. خواص شگفت انگیز زرشک منحصر به میوه آن نمی­باشد. ریشه، ساقه و برگ زرشک نیز دارای ترکیباتی شیمیایی مثل ایزوکوئینولین است که ارزش دارویی زرشک را افزایش می­دهند. زرشک چه در قامت پیشگیری و چه درمان، ثابت کرده است که شایستگی کسب نام یاقوت سرخ را داشته است.

تعداد فواید درمانی زرشک به قدری زیاد است که مجال جزئی گویی را در این قسمت به ما نداده است و مطلبی جداگانه تحت عنوان نقش زرشک در محافظت از سلامت بدن را به آن اختصاص دادیم.

 

زرشک در اشکال مختلف

زرشک ازجمله میوه­‌هایی است که به صورت‌های مختلف برای هر نوع سلیقه ­ای در دسترس است. این میوه، با کمک‌­های چند جانبه، جای خود را در دل خریداران باز کرده­‌است. ایجاد رنگ و لعاب زیبا، طعم ترش و خوش­مزه و هم­چنین وجود خواص درمانی در آن، تولیدکنندگان را ترغیب کرده است تا آن را به شکل­های مختلف و متنوع به دست مصرف کنندگان برسانند. تهیه غذا، مارمالاد، مربا، آب زرشک، سس و پماد از کاربردهای زرشک می­باشند. طرز تهیه این محصولات بسیار آسان بوده و هر شخص به راحتی می­تواند با تهیه زرشک تازه در منزل خود اقدام به تولید آن­ها بنماید.

در این مطلب به آموزش ساده طرز تهیه این محصولات پرداخته­ایم؛ برای مشاهده وارد لینک شوید.

رعایت حد اعتدال در مصرف زرشک

همان گونه که زرشک را می­توان در دسته دارو ها در نظر گرفت؛ باید به مقدار مجاز مصرف آن نیز توجه ویژه­ای داشت. در بیشتر مطالعات این طور آورده­اند که از جنبه دارویی میزان نهصد تا هزار و پانصد میلی گرم در روز کفایت دارد. مصرف افراطی زرشک به خونریزی بینی، مشکلات گوارشی و تشدید سرفه منجر می­شود. زرشک با اثر محرکی که روی رحم بانوان دارد، خطر سقط جنین را بالا می­برد. این عارضه از جمله عوارض خطرناک مصرف بی­ رویه زرشک می باشد. زرشک می­تواند بر عملکرد برخی داروها مانند آنتی هیستامین، ضد فشارخون، رقیق کننده خون، آنتی‌بیوتیک و دیورتیک‌‌ها تاثیر منفی بگذارد. با وجود فواید زرشک برای بزرگسالان هم­چنین در طب سنتی به خاطر طبع سرد و مزه ترش آن، مصرف آب زرشک در بعضی افراد ممکن است تهوع، اسهال، یبوست، درد و گرفتگی معده به همراه داشته باشد. با توجه به خطرات و مضرات بیان شده از افراط در استفاده از آن پرهیز و در صورت نیاز با پزشک خود مشورت کنید.

 

نگه‌داری زرشک به صورت تازه

زرشک را می­توان به دو صورت تازه و خشک شده در بازار یافت. اگر زرشک تازه از بازار تهیه کردید، بهتر است پس از شستن و آبکشی آن­ها را درون یک ظرف دردار ریخته و در فریزر نگه­داری کنید. درصورت خرید زرشک به صورت خشک شده، ابتدا آن ها را آّبکشی کنید و به مدت ده دقیقه در آّب قرار بدهید. در این مرحله مانند زرشک تازه آن­ها را بسته بندی و در فریزر نگه­داری کنید. این کار از سیاه شدن زرشک جلوگیری می­کند. اگر تمایل دارید تا پس از تهیه زرشک تازه خودتان آن را خشک کنید، به دو روش می­توان این عمل را انجام داد. در روش اول که چندین ماه طول می­کشد زرشک­ها را در اتاقی تاریک آویزان کنید تا در جریان هوا خشک شود. این جریان هوا برای جلوگیری از کپک زدن زرشک­ها حائز اهمیت است. پس از خشک شدن، با تکان دادن شاخه ­ها، زرشک­های خشک شده جدا شده و به زمین میریزند. در روش دوم پس از جداکردن زرشک ها از شاخه و شست و شو، روی یک پارچه نم دار پهن کنید تا در مجاورت هوای خانه خشک شوند. استفاده از باد پنکه و نور آفتاب به این عمل سرعت می­بخشد. باید توجه داشته باشید که این نوع خشک کردن از خوش­رنگی و قرمزی زرشک­ها می­کاهد. طی مدت خشک شدن بهتر است زرشک­ها را زیر رو رو کنید تا همه قسمت­ها به طور یکسان خشک شوند.

 

 

سخن پایانی

زرشک از قدیم الایام پای ثابت غذاهای اصیل ایرانی بوده است. این سوغات ارزشمند دیار خراسان با وجود خواص بسیار، قیمت زیادی ندارد و بیشتر اقشار جامعه توانایی خرید آن را دارند. اگر به مشهد سفر کردید از خرید زرشک ناب خراسانی غافل نشوید. برای تهیه زرشک می توانید به فروشگاه های برندهای معتبری مثل … سر بزنید. اگر راه دوری تا مشهد دارید و به زودی قصد سفر ندارید، می توانید به صورت اینترنتی انواع زرشک را برای زینت بخشی به غذا و سفره­تان سفارش دهید.

منابع: خبرگزاری تسنیم، سایت آیدانا، خبرگزاری میزانو سایت تصویر زندگی