قهوه شیرین یزدی! نوشیدنی خاص مراسم سوگواری با طعمی بی‌نظیر

یزدی‌ها می‌گویند قهوه پزی مثل پختن گوشت گوساله است و قهوه خیلی باید پخته شود تا مزه‎اش شکل بگیرد.

قهوه ای که یزدی‌ها از آن صحبت می‌کنند امروز با نام قهوه یزدی شناخته می‌شود و از آن جایی که بیشتر مختص همان منطقه است، شاید کمتر به گوش بقیه آشنا باشد.

اما قهوه یزدی چیست و چطور متولد شد؟ برای فهمیدن قصه‎‌‌ی قهوه شیرین یزدی بیاید پله پله شروع کنیم و بیشتر با این قهوه شیرین آشنا شویم.

تاریخ ورود قهوه به ایران

قهوه در دوره صفوی در ایران رایج شد و با وجود طعم تلخ به سرعت جای خود را میان وعده‎های غذایی ایرانیان باز کرد.

محبوبیت قهوه به قدری بود که در دوران حکومت شاه عباس مراسم ویژه‎ای برای قهوه خوردن در دربار برگزار می‎شد و کم کم علاوه بر دربار، قهوه خوردن در میان مردم عادی نیز رواج پیدا کرد و قهوه خانه‎های زیادی در سطح شهرها شکل گرفتند.

با راه افتادن قهوه خانه‎ها، قهوه پای ثابت جمع‎های هنرمندان و نویسندگان شد و آن‎ها با حضور در قهوه خانه‌ها به گفتگو و تبادل نظر و یا حتی بازی‎های جمعی مثل شطرنج می‌پرداختند و قهوه می‌نوشیدند.

امروزه قهوه با وجود رقیبی هم‎چون چای هنوز هم نوشیدنی محبوبی است و بسته به ترکیبات به کار رفته در آن، انواع مختلفی مثل قهوه فرانسه، اسپرسو، کاپوچینو، شیر قهوه و همین‎طور قهوه ترک دارد.

قهوه با مرور زمان به مراسمات مختلف نیز راه پیدا کرد.

پُرسه و رسم قهوه زرتشتیان

یکی از رسوم قدیمی یزدی‎ها مصرف قهوه در مراسم سوگواری و ختم است که این رسم از زرتشتیان این منطقه به مردم یزد رسیده است.

در گذشته زرتشتیان در مراسم پرسه (پرسه از ریشه‌ی پرسیدن و به معنای سوگ، ماتم، بیمارپرسی وعزاداری است) برای پذیرایی از عزاداران از قهوه استفاده می‌کردند. پرسه نوعی آیین و مراسم است که بازماندگان برای گرامی‌داشت اشخاص در گذشته برپا می‌کنند. در این مراسم خویشان و آشنایان فرد درگذشته در محفلی گرد هم می‌آیند و یاد آن شخص را گرامی می‌دارند.

پرسه کم کم وارد دایره لغات مسلمانان نیز شد و امروزه در بسیاری از شهرها مانند شیراز و کرمان این لغت را برای مراسم ختم، سوگواری و عزاداری‎های مذهبی به کار می‌برند.

زرتشتیان سالانه دو پرسه همگانی برگزار می‌کنند. یکی اورمزد و تیرماه (برابر ۲۹ خرداد ماه) و دیگری اورمزد و اسفندماه (برابر ۲۵ بهمن ماه). پرسه‌ی اورمز تیرماه برای گرامیداشت سربازان فداکاری که در نبرد با تورانیان جان خود را از دست داده‌اند و همین‌طور به یاد آرش کمانگیر برگزار می شود. پرسه‌ی اورمزد و اسفندماه (برابر ۲۵ بهمن ماه)  به یاد کشته شدگانی است که در نبرد تازیان در دوره ساسانیان است جان خود را از دست دادند.

در این مراسم علاوه بر نان خانگی، کماج و غذاهای سنتی، قهوه و نبات روی میزی قرار داده می‌شوند و از مهمانان با قهوه پذیرایی می‌شود. این رسم نسل به نسل ادامه یافت و به مسلمانان یزد رسید و کم کم از زمان صفویه که مجلس عزاداری بین شیعیان گسترش پیدا کرد سرو قهوه هم در مراسم‌ها رواج یافت و تا کنون همراه مراسم سوگواری و همین‌طورعزاداری‌های محرم و صفر بوده است.

اعتقاد یزدی‌ها به این رسم کهن به قدری است که شخصی که قهوه را میان عزاداران توزیع می‌کرد با وضو این کار را انجام می‌داد. قهوه یزدی به قهوه‌ی روضه یا قهوه‌ی عزاداری نیز معروف است. اما قهوه چطور قهوه یزدی شد؟

قهوه یزدی چطور متولد شد؟

وقتی که قهوه وارد یزد شد با توجه به شرایط بومی و اقلیمی و ذائقه مردم این شهر تغییراتی پیدا کرد؛ به همین دلیل قهوه‎ای که امروز در یزد مصرف می‌شود با قهوه‌ای که در ابتدا وارد ایران شد کمی تفاوت دارد.

همان‌طور که گفته شد مردم یزد از قهوه به عنوان یک وسیله پذیرایی برای مراسمات عزاداری و پرسه استفاده می‌کردند. یزدی‌ها تعریف می‌کنند که قدیمی‌های شهر وقتی دیدند قهوه‌ای که در مراسمات به عزاداران داده می‌شود به علت تلخی ممکن است کام آن‌ها را تلخ کند، به این نتیجه رسیدند که بنا بر ذائقه شیرینی پسند یزدی‌ها پخت تازه‌ای از قهوه را شکل دهند. طبخ خاصی که آن‌ها ایجاد کردند بعدها به قهوه یزدی معروف شد و مختص این شهر است.

این قهوه متناسب با سلیقه یزدی‌ها، شیرین و معطر است و طبعی گرم دارد.

قهوه یزدی در سال ۱۳۹۸ در اجلاس سراسری میراث فرهنگی ناملموس به ثبت ملی رسید.

نحوه پخت قهوه یزدی

اما این قهوه‌ی خاص یزدی‌ها چطور پخته می‌شود و بهترین روش طرز تهیه قهوه یزدی چیست؟

برای تهیه قهوه یزدی، ابتدا قهوه را آسیاب کرده و سپس آن را تفت می‌دهند. بعد از آن قهوه تفت داده شده را در دیگ‌های مسی می‌ریزند، با آب حل می‌کنند و روی شعله می‌گذارند تا جوش بخورد.

ویژگی مهم پخت این قهوه این است که مدت زمان زیادی باید صبر کرد تا قهوه جوش بخورد و پخته شود. در این مدت که حدود چهار تا شش ساعت طول می‌کشد باید به طور مدام قهوه را هم زد تا سرریز نکند.

بعد از این که قهوه پخته شد، آن را با پارچه حریر صاف می‌کنند و املاحش را می‌گیرند، که این کار زحمت زیادی دارد و زمان زیادی باید صرف آن کرد.

وقتی ناخالصی‌های قهوه گرفته شد، قهوه صاف شده را با شکر، قند یا نبات مخلوط می‌کنند و می‌گذارند جوش بخورد تا  شکر به خوبی در آن حل شود. معمولا برای هر یک کیلو قهوه سه یا چهار کیلو شکر استفاده می‌شود.

بعد از این‌که قهوه به خوبی جا افتاد به آن گلاب و هلِ ساییده شده اضافه می‌کنند و در فنجان‌های کوچک و مخصوصی می‌ریزند و میان عزاداران و مهمانان توزیع می کنند.

این سبک از قهوه مخصوص شهر یزد است و از آن‌جایی که قهوه در دمای خیلی بالا پخت می‌شود و زمان زیادی باید منتظر ماند تا جوش بخورد، قدیمی‌های یزد می‌گفتند پخت قهوه به سختی پختن گوشت گوساله است.

خانه امام حسینی؛ محل توزیع قهوه یزدی!

یکی از مکان‌های مهمی که در یزد محل توزیع قهوه یزدی است، خانه امام حسینی است.

این خانه، یکی از کهن ترین حسینیه‌های شهر یزد محسوب می‌شود که از گذشته تا امروز محفلی برای عزاداران حسینی در ایام محرم بوده و قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد.

این حسینیه‌ی قدیمی هر ساله قهوه یزدی را با شیوه سنتی‌اش پخت می‌کند و از عزاداران پذیرایی می‌کند که گفته شده که قدیمی ترین سند روش پخت قهوه یزد نیز که مربوط به ۱۸۷ سال پیش است به خانه امام حسینی تعلق دارد.

لازم به ذکر است این حسینیه به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

خرید قهوه یزدی

قهوه یزدی با تاریخچه‌ای غنی و ارتباط عمیق با مراسم سوگواری و فرهنگ مردم یزد، یکی از خاص‌ترین نوشیدنی‌های سنتی ایران است. این قهوه که با روش‌های ویژه و طعمی شیرین و معطر تهیه می‌شود، امروز به عنوان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است. اگر به دنبال خرید قهوه یزدی اصیل هستید، این نوشیدنی بی‌نظیر را به راحتی سفارش دهید و از طعم متفاوت آن لذت ببرید