معرفی انواع سوغات و صنایع دستی مشهد
مشهد، به عنوان شهری مذهبی و تاریخی در شمال شرق ایران و مرکز استان خراسان رضوی، یکی از مهم‌ترین و زیباترین مقاصد گردشگری کشور ما محسوب می‌شود. وجود حرم مطهر امام رضا در این شهر موجب شده که سالانه زائران زیادی به این شهر سفر کرده و از جاذبه‌های مذهبی و گردشگری این شهر دیدن کنند. مشهد علاوه بر زیارتگاه‌ها و سیاحتگاه‌های معروف، سرشار از سوغات خوراکی و صنایع دستی است که نمادی از فرهنگ و هنر این شهر تاریخی هستند. گردشگرانی که به این شهر سفر می‌کنند از این سوغاتی‌های متنوع برای هدیه دادن به عزیزان خود استفاده می‌کنند
در این مطلب به معرفی انواع سوغات و صنایع دستی شهر مشهد پرداخته‌ایم:
زعفران، عیار سوغات مشهد
زعفران، یکی از خوش عطر ترین و ارزشمندترین ادویه‌های دنیا با تاریخچه‌ای قدیمی است. تولید زعفران به دوران باستان و حدود ۳ تا ۵ هزار سال قبل برمی‌گردد. اولین کشت این ادویه‌ی با ارزش در ایران، در دوره ساسانیان، به‌ویژه در شهر قم آغاز شد. طبق برخی از منابع تاریخی، در کتابی مربوط به دوره‌ی آشوریان به گیاه زعفران اشاره شده است؛ از این رو می‌توان قدمت آن را به ۵ هزار سال پیش نسبت داد.
زعفران که از کلاله خشک‌شده گل زعفران به دست می‌آید، در طول تاریخ به عنوان یکی از گران‌ترین ادویه‌ها شناخته شده و در صنایع مختلفی از جمله آشپزی و داروسازی کاربرد دارد. این گیاه بومی آسیای جنوب غربی است و نخستین بار در یونان کشت شده است. امروزه ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان شناخته می‌شود. محل رشد زعفران معمولا در مناطقی با آب و هوای گرم و خشک است و ایران به دلیل شرایط اقلیمی مناسب، خاک حاصل خیز و نور مناسب، یکی از تولید کننده‌های اصلی این گیاه در جهان است. علاوه بر ایران، کشورهایی مانند اسپانیا، یونان، ایتالیا، هند و چین نیز زعفران تولید می‌کنند.
زعفران مشهد به خاطر کیفیت بالا و عطر و طعم خاص خود، بسیار معروف است و در تهیه غذاهای ایرانی به کار می‌رود. در حال حاضر این ادویه یکی از مهم‌ترین سوغات مشهد به شمار می‌رود و گردشگران زیادی بعد از سفر به این شهر زعفران مشهد را به عنوان سوغاتی انتخاب و خریداری می‌کنند. این ادویه به عنوان یک هدیه ارزشمند و گران قیمت شناخته می‌شود.
زعفران به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامین‌های مفید به طور عمده در آشپزی و صنایع غذایی کاربرد دارد. از این ادویه به عنوان رنگ دهنده و طعم دهنده در غذاها، خورش‌ها، شیرینی‌ها و دسرها به کار می‌رود و به خاطر عطر دلپذیرش همواره مورد علاقه‌ی مردم بوده است.
زعفران علاوه بر آشپزی در صنایع دارویی نیز استفاده می‌شود. این گیاه به دلیل خواص زیادی که دارد به عنوان داروی گیاهی شناخته می‌شود ودر تولید داروهای مختلف به کار می‌رود. از جمله خواص درمانی زعفران می‌شود به ضد التهاب و ضد افسردگی بودن آن، درمان مشکلات گوارشی مانند یبوست و اسهال، درمان مشکلات مفصلی، درد عضلانی و همین‌طور درمان مشکلات قلبی اشاره کرد. زعفران، در سلامت روان نیز تاثیرات بسیاری چون کاهش اضطراب، افزایش شادابی، بهبود کیفیت خواب، و تقویت سیستم عصبی دارد.
زرشک، سوغات پر طرفدار مشهد
زرشک، گیاهی از خانواده زرشکیان است که به‌خاطر خواص دارویی و خوراکی‌اش شناخته می‌شود. این گیاه به‌صورت درختچه‌های تیغ‌دار در مناطق کوهستانی رشد می‌کند و به شرایط سخت آب و هوایی مقاوم است. گیاه زرشک تاریخچه‌ای باستانی دارد که نام آن از کلمه یونانی بربریا نشات گرفته است. طبق مطلبی که در شاهنامه فردوسی آمده است زرشک در دوران پادشاهی کیانیان میوهای مهم و شناخته شده‌ای بوده است. ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زرشک در جهان شناخته می‌شود و در حال حاضر زرشک یکی از سوغاتی‌های محبوب شهر مشهد به شمار می‌رود.
میوه‌ی گیاه زرشک ترش و خوشمزه است و در آشپزی ایرانی کاربردهای زیادی دارد. از زرشک به عنوان چاشنی در غذاهای مختلف مثل زرشک پلو با مرغ، در نوشیدنی‌ها و یا به صورت مربا و شربت استفاده می‌کنند.
زرشک علاوه بر کاربرد در آشپزی به علت دارا بودن ترکیبات مفیدی مانند ویتامین C و بتاکاروتن فواید زیادی برای سلامت بدن دارد. از جمله خواص درمانی زرشک می توان به موارد زیر اشاره کرد: پیشگیری از عفونت های قارچی، تسهیل هضم غذا، کاهش دردهای گوارشی، پیشگیری از دیابت، کنترل فشار خون، بهبود عملکرد قلب و سم زدایی از بدن.
زرشک مشهد یکی از سوغاتی‌های پرطرفداری است که با کیفیت بالای خود انتخاب بسیاری از زائران و مسافران است و در اکثر خیابان‌های این شهر می‌توانید مغازه‌هایی را پیدا کنید که این سوغات محبوب مشهدی را می‌فروشند.
هل، سوغات شامه نواز!
یکی دیگر از سوغات محبوب و پرطرفدار شهر مشهد هل است و بسیاری از گردشگران در سفر به این شهر برای سوغات، هل را انتخاب می‌کنند. هل یک میوه کوچک و معطر است که از خانواده زنجبیل‌ها محسوب می‌شود. این ادویه به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: هل سیاه، هل سفید و هل سبز. از میان این انواع، هل سبز به دلیل عطر و طعم قوی ترش، محبوبیت بیشتری دارد. هل به عنوان یک چاشنی معطر در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در تهیه انواع غذاها، نان‌ها، شیرینی‌ها و به‌ویژه در مرباها و نوشیدنی‌ها مانند چای و دمنوش به کار می‌رود.
هل به دلیل ترکیباتی که دارد خواص درمانی زیادی دارد. از جمله این خواص درمانی می‌توان به تسهیل فرآیند هضم، رفع یبوست، خواص ضد التهابی، پیشگیری از عفونت، تقویت سیستم ایمنی، بهبود مشکلات تنفسی، کاهش استرس و کنترل قند خون اشاره کرد. هل را معمولاً به صورت دانه یا پودر مصرف می‌کنند. یکی از مهم‌ترین مصارف هل، استفاده از آن در چای است. برای تهیه چای هل، دانه‌های هل را به همراه چای دم می‌کنند و در کنار قند یا نبات مصرف می‌کنند. به طور کلی، هل یک سوغات ارزشمند با خواص متعدد درمانی و غذایی است.
نبات، به شیرینی یک سوغات
نبات نوعی شیرینی است که از نیشکر تولید می‌شود و یکی از پر مصرف ترین شیرینی‌های در میان ایرانی‌ها محسوب می‌شود. این شیرنی انواع مختلفی دارد که در بین آن‌ها، نبات چوبی و شاخه نبات از محبوب‌ترین‌ها هستند. از نبات چوبی معمولا برای شیرین کردن چای و نوشیدنی‌های گرم استفاده می‌کنند و این نوع نبات انتخاب مناسبی برای پذیرایی از مهمانان محسوب می شود. از شاخه نبات نیز برای هدیه دادن و تزیین سفره‌های مراسم‌های مختلف مثل عقد و هفت سین استفاده می‌کنند. نبات دندانه، پرده نبات، نبات پودری، نبات مایع، نبات مخلوط از انواع دیگر این خوراکی شیرین هستند.
مشهد یکی از شهرهایی است که در تولید نبات جایگاه ویژه‌ای دارد و یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین انواع نبات را تولید می‌کند. این شهر به عنوان نخستین تولید کننده‌ی نبات در کشور شناخته می‌شود. این شیرینی محبوب سوغات ویژه‌ی این شهر مذهبی محسوب می‌شود و انتخاب اکثر زائران برای هدیه و سوغاتی است. نبات مشهد در طعم‌ها و بسته بندی‌های مختلف در بازار این شهر موجود است.
نبات علاوه بر مصرف خوراکی، خواص درمانی نیز دارد. این شیرینی سنتی به علت طبع گرمی که دارد به عنوان ملین کاربرد داشته و خاصیت ضد نفخ دارد. ترکیب نبات با چای فواید زیادی دارد که مهم‌ترین آن‌ها تسکین دردهای شکمی و مشکلات گوارشی است. رفع سرفه، کاهش خستگی و خواب آلودگی، بهبود بلغم و افزایش شادابی و سوخت ساز بدن از دیگر خواص این سوغات خوش طعم مشهدی هستند.
شکر پنیر، سوغاتی از دیار خراسان
شکرپنیر یکی از شیرینی‌های سنتی و محبوب مناطق خراسان است که بیش از 130 سال قدمت دارد. این خوراکی خوشمزه از ترکیب شکر و آب تهیه می‌شود و معمولاً با اضافه کردن طعم دهنده‌های طبیعی مثل هل، پسته و نارگیل طعم دار می‌شود. شکر پنیر به دلیل بافت نرم و طعم دلپذیری که دارد، یکی از سوغات محبوب مشهد شناخته می‌شود. این شیرینی به خصوص در کنار نوشیدنی‌هایی مانند چای، محبوبیت زیادی دارد و می‌تواند به‌عنوان یک خوراکی خوشمزه در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها مصرف شود.
از آنجایی که این سوغات خراسان کاملا طبیعی و بدون استفاده از مواد شیمیایی تولید می‌شود؛ نسبت به سایر خوراکی‌های شیرین بازار سالم‌تر است و به همین دلیل جایگزین مناسبی برای قند و شیرینی‌های مضر است. شکر پنیر هم کالری کمتری دارد و هم از ارزش غذایی بالاتری برخوردار است. این شیرینی انواع مختلفی مانند شکر پنیر هل‌دار، هل دار پسته‌ای، پسته‌ای زعفرانی و نارگیلی دارد که هرکدام طعمی خاص و دلپذیر دارند.
مواد طبیعی مانند هل، پسته و نارگیلی که به این شکر پنیر اضافه می‌شوند دارای فیبر، املاح، ویتامین‌ها و مواد معدنی زیادی هستند که خواص مفیدی به این سوغات خوش طعم مشهدی می‌دهند. شکرپنیر هم به عنوان یک شیرینی خوشمزه تجربه‌ای لذت بخش از یک طعم خاص و شیرین را به شما می‌دهد و هم به‌عنوان سوغات مشهد، یادآور این شهر تاریخی است و محبوبیت زیادی دارد.
ادویه هفت قلم، با رنگ و بویی خاطره انگیز
در مشهد، علاوه بر ادویه‌هایی که به‌صورت جداگانه عرضه می‌شوند، ادویه‌ای ترکیبی به نام «هفت قلم» وجود دارد که به یکی از سوغاتی‌های معروف این شهر تبدیل شده و محبوبیت زیادی دارد. ترکیب ادویه هفت قلم شامل دارچین، زردچوبه، گلپر، زنجبیل فلفل سیاه، فلفل قرمز و سماق است و کاربرد زیادی در تهیه انواع غذاها و ترشیجات دارد. این ادویه طعم و عطر بی‌نظیری به غذاها می‌دهد باعث محبوبیت ادویه‌های خراسانی در میان مسافران شده است.
ادویه هفت قلم علاوه بر کاربرد در آشپزی، خواص درمانی نیز دارد. از خواص این سوغات مشهدی می‌توان به ضد سرطان بودن، آرام‌بخشی و تسهیل کردن هضم غذا اشاره کرد. اگر در سفر مشهد به دنبال سوغات خاص و مناسبی برای عزیزان خود هستید، ادویه هفت قلم انتخاب ایده‌آلی است.
انگشتر، صنایع دستی تراز مشهد
مشهد علاوه بر سوغات خوراکی متنوعی که دارد، یکی از مراکز مهم صنایع دستی در ایران محسوب می‌شود و انگشترهای زیبا و منحصر به فرد این شهر محبوبیت و شهرت زیادی دارند. این انگشترها معمولاً از مواد با کیفیتی مانند نقره، طلا و سنگ‌های قیمتی ساخته می‌شوند و به همین دلیل بسیار ارزشمند هستند.
ساخت انگشتر در مشهد قدمتی طولانی دارد و هنرمندان این شهر با تکنیک و مهارت خاصی که دارند این زیورآلات را تولید می‌کنند. بسیاری از این انگشترها با نگین‌های زیبا مانند فیروزه، عقیق و زبرجد تزئین شده‌اند که ظاهری جذاب به این انگشترها داده‌اند. برای بسیاری از مردم این انگشترها هر کدام نمادهایی از انرژی و خواص معنوی نیز هستند. گردشگران زیادی با بازدید از بازارهای این شهر، با صنایع دستی مشهد از نزدیک‌ترآشنا می‌شوند و حتی می‌توانند شاهد فرآیند تولید این صنایع دستی زیبا باشند. انگشترهای مشهد هم یکی از صنایع دستی ارزشمند این شهر به شمار می‌آیند و هم نماد هنر و فرهنگ غنی این منطقه هستند. این صنایع دستی خاص انتخابی ویژه برای هدیه و سوغات هستند. بسیاری از مسافران این انگشترها را داخل حرم متبرک می‌کنند و برای نزدیکان خود هدیه می‌برند. سنگ فیروزه، سنگ عقیق، سنگ یاقوت، سنگ شرف شمس، سنگ زمرد و سنگ حدید شناخته شده‌ترین سنگ‌هایی هستند که روی این انگشترها قرار می‌گیرند.
فیروزه، یک سوغاتی ارزشمند
فیروزه مشهد، از گذشته تا کنون به عنوان یک سنگ زینتی و ارزشمند شناخته می‌شود. این صنایع دستی زیبا در دوران باستان بسیار کاربردی بود و در دربار پادشاهان برای تزئینات، ساخت ظروف و همین‌طور به عنوان هدیه از آن استفاده می‌شد. امروزه، فیروزه یکی از صنایع دستی پر طرفدار شهر مشهد به شمار می‌آید و محبوبیت بالایی دارد. این صنایع دستی مشهد هم یک سنگ قیمتی ارزشمند است و هم نمادی از تاریخ و فرهنگ این منطقه محسوب می‌شود.
این سنگ زینتی قابلیت ترکیب با انواع صنایع دستی دیگر مانند زیور آلات، ظروف و محصولات دکوری را دارد و جلوه‌ای زیبا و منحصر به فرد به آن‌ها می‌دهد. به طور مثال زیورآلات بسیاری مانند انگشتر، گردنبند، دستبند و…وجود دارند که با این سنگ زینتی تزیین شده‌اند. از آنجایی که این سنگ مورد توجه اکثر مردم قرار دارد نمونه‌های تقلبی زیادی از آن در بازار موجود است که معمولاً از پلاستیک ساخته شده‌اند و ارزش و کیفیتی ندارند.
فیروزه خواص زیادی دارد، اما یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن خاصیت آرام‌بخشی است. رنگ آبی فیروزه‌ای این سنگ به گونه‌ای است که می‌تواند حس آرامش را منتقل کند. اگر به دنبال یک سوغات خاص از صنایع دستی مشهد هستید، محصولات فیروزه گزینه‌ای خاص و عالی است.
تسبیح؛ نوستالوژیک و یک سوغات معنوی
تسبیح در میان مردان و زنان مذهبی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و معمولا در عبادت و ذکر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وسیله‌ی زیبا، یکی از صنایع دستی مشهور شهر مشهد محسوب می‌شود. تسبیح علاوه بر استفاده در عبادت‌های مذهبی، به عنوان سوغات ارزشمند این شهر شناخته می‌شود و بسیاری از مسافران و زائران این صنایع دستی ویژه را به عنوان سوغاتی و هدیه برای عزیزان خود خریداری می‌کنند و به یادگار می‌برند.
تولید تسبیح در مشهد به ایجاد اشتغال و درآمد هنرمندان و تولید کننده‌های محلی این شهر بسیار کمک کرد. این صنایع دستی علاوه بر زیبایی و جلوه‌‌ی خاصی که دارد، نمایانگر فرهنگ و تاریخ این شهر مذهبی است. تسبیح‌ها معمولاً از مواد مختلفی مانند چوب، سنگ، و حتی مروارید ساخته شده و با ظرافت خاصی طراحی می‌شود. در بازار مشهد، تسبیح‌های متنوعی وجود دارد که از میان این انواع، تسبیح‌های سنگی از جمله فیروزه، یشم و عقیق، تسبیح شاه مقصود، یُسر، کهربا و سندلوس محبوب بیشتری دارند.
فرش و گلیم از صنایع دستی با کیفیت مشهد
گلیم بافی در خراسان قدمتی طولانی دارد و مردمان این منطقه از دیرباز به این هنر باستانی مشغول بوده‌اند. امروزه فرش و گلیم یکی از سوغات جذاب شهر مشهد به شمار می‌آید و انواع متنوع گلیم با طرح‌های زیبا و خاص در بازار این شهر به فروش می‌رسند.
بسیاری از گردشگران گلیم و فرش مشهد و یا کیف و کفش‌هایی که با این گلیم‌ها ساخته شده‌اند را به عنوان سوغاتی برای دوستان و آشنایان خود هدیه می‌برند. این محصولات زیبا علاوه بر این که از لحاظ ظاهری جذابیت ویژه‌ای دارند و برای تزئین فضای منزل انتخاب خاصی هستند، یادآور هنر و فرهنگ شهر تاریخی مشهد و خلاقیت هنرمندان این منطقه نیز هستند. از شناخته شده ترین فرش و گلیم‌های خراسان می‌شود به گلیم افشار، ترکمن و سوماک اشاره کرد.
چرم، اصالت یک سوغات
چرم طبیعی یکی از سوغات خاص مشهد است که تنوع بالایی دارد. محصولات مختلفی مانند کیف، کوله پشتی، کمربند و کفش از این نوع چرم تولید می‌شوند و به علت مرغوبیت و کیفیت بالا محبوبیت زیادی میان مردم دارند. فروشگاه‌های متعددی در مشهد وجود دارند که انواع محصولات چرمی را عرضه می‌کنند و در اختیار مسافران و زائران این شهر قرار می‌دهند. چرم مشهد یک سوغات ویژه و با ارزش برای افرادی است که قصد دارند یادگاری زیبایی از این شهر برای عزیزان خود هدیه ببرند.
همان طور که گفته شد، مشهد به عنوان شهری تاریخی و مذهبی سرشار از سوغات و صنایع دستی متنوع است. این محصولات علاوه بر زیبایی و اصالت، نمایانگر فرهنگ و هنر مشهد هستند و خلاقیت و نبوغ هنرمندان این منطقه را نشان می‌دهند. با خرید این سوغات و صنایع دستی، می‌توانید یک یادگاری ویژه از شهر مشهد در منزل خود داشته باشید.
فهرست مطالب