حلوای سیاه، سوغات کمتر شناخته شده شهر اردبیل است که نه از نظر طعم و نه از نظر بافت، شباهتی به حلواهای نقاط دیگر کشور ندارد. قدمت پیدایش حلوای سیاه اردبیل به بیش از نود سال برمی‌گردد و از همان زمان تا به امروز اصالت خود را به شایستگی حفظ کرده‌است. سراسر میدان عالی قاپوی شهر اردیبل مغازه‌های حلوا فروشی دیده می‌شود که به محض ورود به آن‌جا بوی خوش این سوغات سنتی و اصیل به مشام می‌رسد. متاسفانه بیشتر گردشگران اطلاعی از وجود این حلوای بسیار مفید و خوش طعم ندارند و سال‌هاست که ناشناخته باقی مانده‌است.
اولین حلوای سیاه ایران
حدود یک قرن پیش برای اولین بار بود که این حلوا پخته شد و به نام اردبیل ثبت شد. در ابتدا با شروع زمستان زنان به پخت حلوای سیاه یا قره حلوا مشغول می‌شدند تا در سرمای سخت زمستان که امکاناتی وجود نداشت؛ آذوقه‌ای برای خوردن داشته باشند. زنان پس از پخت حلوا آن‌ها را به صورت گلوله‌هایی در می‌آوردند و انبار می‌کردند. در طول زمستان هر زمان که نیاز بود، کمی از آن را گرم می‌کردند و به جای غذا می‌خوردند. بعضی افراد حلوای سیاه را همراه با دوغ میل می‌کنند. علت این کار، تلطیف کردن گرمی زیاد حلوا با سردی دوغ است. پس از گذشت چندین سال از آن زمان، حدود پنجاه سال پیش، اولین مغازه حلوای فروشی به نام دده و رحمت توسط خانواده عزیزی تاسیس شد. امروزه شعبات متعددی از این مغازه در اردبیل وجود دارد که توسط نوادگان خانواده عزیزی اداره می‌شوند. به مرور زمان این حلوا تغییر کاربری داد و بیشتر به جای دسر یا شیرینی به‌عنوان عصرانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع حلوا
پخت حلوا از تنوع بسیاری برخوردار است از جمله: حلوای هویچ، حلوای سیاه، حلوای عربی، حلوای گردویی، حلوا ارده، حلوای خرما و… که می‌تواند با هر سلیقه‌ای هماهنگ باشد.
از حلوا با عنوان دسر، شیرینی و حتی مواد اولیه در پخت برخی شیرینی‌های سنتی استفاده می‌شود. مواد اصلی مورد استفاده در حلوا شامل: آرد گندم، روغن، هل، گلاب و شکر است که با توجه به نوع حلوا ممکن است موارد دیگری به آن اضافه شود. در ادامه به معرفی انواع حلواهای سنتی ایران می‌پردازیم.
- حلوا زرده همدان
حلوای زرده همدان یکی از حلواهای معروف در استان همدان است که به دلیل وجود تخم مرغ در دستور پخت آن، بسیار مقوی محسوب می‌شود. به شما پیشنهاد می‌کنیم اگر به شهر همدان سفر کردید از خوردن این حلوای خوشمزه غافل نشوید. - حلوای اوماج
یکی از حلواهای سنتی استان آذربایجان شرقی حلوای اوماج است که پخت آن زحمت و حوصله‌ی زیادی می‌طلبد؛ ولی در نهایت با طعمی شگفت‌انگیز مواجه می‌شوید. اوماج در زبان ترکی به معنی ساییدن است. می‌توان گفت این اسم از طرز پخت این حلوا گرفته شده است؛ به این دلیل که در پخت این حلوا آرد را بین کف دست ساییده می‌شود تا به شکل گلوله‌های شنی دربیاید. - حلوای کاسه‌ای شیراز
همانطور که از اسم این حلوا مشخص است برای شهر زیبای شیراز است و به دلیل اینکه از دیرباز در کاسه‌های چینی سرو می‌شده و شکل کاسه را به خود می‌گرفته به این اسم معروف شده است. ماده اصلی این حلوا آرد گندم است و طعم فوق‌العاده‌ای دارد. - حلوای مسقطی لاری
این حلوای بی‌نظیر مخصوص شهر لار از استان فارس است. این حلوا به صورت قالبی سرو می‌شود و حالت کش‌دار دارد. طعم این حلوا بسیار شگفت‌انگیز است. - حلوای ضیابری (حلوا لایه‌ای) تالش
این حلوا جزو سوغات استان گیلان است و معمولا در مراسمات نوروز و شادی درست می‌شود. این حلوا به صورت لایه‌ای است و درست کردن آن ترفند خاصی دارد. حلوای ضیابری دارای طعمی بهشتی است؛ اگر به گیلان سفر کردید از این سوغات بی‌نظیر غافل نشوید. - حلوای سیاه اردبیل
این حلوا به دلیل داشتن شیرین‌کننده‌های طبیعی مانند شیره انگور و شیره خرما بسیار مقوی است و بدون نیاز به یخچال تا ماه‌ها سالم می‌ماند. حلوای سیاه اردبیل جزو برترین سوغات محبوب استان اردبیل است. - حلوای شیره انگور
این حلوای بسیار خوشمزه رنگی تیره‌تر نسبت به حلوای سیاه دارد که دلیل آن وجود شیره انگور در این حلوا است. در استان گیلان این حلوا به صورتی متفاوت درست می‌شود که طعمی خاص و مطلوب دارد. - حلوای عربی
یکی از حلواهای بی‌نظیر و خوشمزه که با یک بار درست کردن جذب آن می‌شوید، حلوای عربی است، این حلوا علاوه بر داشتن آرد گندم دارای شیرخشک است که طعم آن را متفاوت می‌کند. همانطور که از اسم این حلوا مشخص است، پیشینه‌ای از کشورهای عربی دارد. - حلوای کفگیری
این حلوا مخصوص شهر ارومیه و تبریز است و روش تهیه آن بسیار ساده است. در طرز تهیه این حلوا نیاز نیست که رنگ آرد تغییر کند و فقط آرد را از حالت خامی در می‌آوریم. در انتها می‌توانید این حلوا به هر شکلی که دوست دارید برش دهید. - حلوای آغوز
یکی از حلواهای سنتی استان مازندران حلوای آغوز است، این حلوا با برنج و گردو درست می‌شود و بسیار لذیذ است. در درست کردن این حلوا باید این نکته را بدانید که برنج نباید آرد شود، دانه‌های برنج باید زیر دندان احساس شوند.
حلوای سیاه یار سلامت
مواد اولیه مورد استفاده در تهیه این حلوای سنتی، دارای خواص بی‌نظیری هستند. مجموعه این فواید در کنارهم، حلوای سیاه را به یک محصول بسیار مقوی و پرطرفدار در میان مردم اردبیل تبدیل کرده‌است. آب و هوای سرد اردبیل، حلواپزان را ترغیب به استفاده از مواد اولیه‌ای با طبع گرم کرده‌است. مواد لازم برای تهیه حلوای سیاه اردبیلی جوانه گندم ، آرد سبوس دار، کره حیوانی ، شیره عسل می‌باشند و ادویه‌های مخصوصی به آن افزوده می‌شود.
حلوای سیاه یا قره حلوا، سرشار از کالری، پروتئین، چربی، کربوهیدرات و انواع ویتامین‌های C، E و B می‌باشد. همچنین املاحی مثل کلسیم، فسفر ، منیزیم و اسیدهای آمینه در این سوغات فوق‌العاده اردبیلی یافت می‌شود.
اصلی‌ترین ماده در تهیه حلوای سیاه یا قره حلوا، جوانه گندم است که بیش‌ترین تاثیر در فواید معجزه‌آسای حلوای سیاه را دارد. جوانه گندم حاوی ویتامین A می‌باشد که باعث افزایش قوه بینایی، سلامت و شادابی پوست، سرعت رشد کودکان و بهبود بیماری‌های ریه و گلو می‌شود. پودر جوانه گندم علاوه بر داشتن ویتامین‌های گروه B و E که باعث درمان بی‌خوابی، بروز یائسگی زودرس، اختلالات قلبی و دیابت است؛ با سلنیوم و منیزیم موجود در خود، به پیشگیری از انواع سرطان کمک می‌کند.
به‌طور کلی، این حلوا موجب تقویت بنیه بدن می‌شود و با اثر انرژی بخشی خود، خستگی‌های بدن را از بین می‌برد. طبع گرم این حلوا در طب سنتی برای درمان دردهای مفصلی و کمردرد توصیه شده‌است. حلوای سیاه علاوه بر رفع مشکل لاغری، در هضم خوب غذا موثر است. مصرف آن هنگام سرماخوردگی، به واسطه انتقال انرژی بالا به فرد در بهبود بیماری کمک می‌کند.
مصرف بیش‌از حد حلوای سیاه ممنوع
اگر علاقه‌مند به طعم خاص حلوای سیاه هستید، باید به یک نکته مهم توجه داشته باشید. با وجود فواید فراوان و خواص درمانی در حلوای سیاه، مقدار زیاد شکر موجود در آن می‌تواند خطر آفرین باشد. وجود روغن فراوان نیز هشداری برای مصرف بی‌رویه این دسر خوش طعم است. بنابراین مصرف بیش از حد آن علاوه بر ایجاد خطر ابتلا به بیماری‌های قند و چربی، موجب سنگینی معده و حتی رفلاکس می‌شود. بروز چاقی یکی دیگر از عوارضی است که مصرف زیاد حلوای سیاه در پی دارد. در نظر داشته باشید، مانند تمام مواد غذایی با وجود تمام فوایدی که دارد؛ باید از استفاده غیر اصولی آن پرهیز کنید.
آموزش پخت حلوای سیاه در منزل
پس از گذشت سال‌های زیاد از پیدایش حلوای سیاه اردبیلی، هنوز این سوغات شیرین در ظرف‌های مخصوصی به نام تیان پخته می‌شود. طرز تهیه آن، دست خوش تغییر نشده‌است و شیوه سنتی اصول پخت هم‌چنان رایج است. طرز تهیه آن در منزل کار دشوار و زمان‌بری است و نباید انتظار داشته باشید تا حلوایی با طعم اصیل قره حلوای اردبیلی به دست بیاید. ما در مقاله طرز پخت و تهیه حلوا سیاه با طعمی بهشتی سعی کردیم روش پخت حلوای سیاه را به 2 روش ساده و خانگی آموزش دهیم که پیشنهاد می کنیم این مقاله را هم مطالعه کنید.
حتما با دوغ امتحان کنید!
بالاتر در این متن بهتون گفتیم که مردم در اردبیل این سوغاتی شیرین را همراه دوغ مصرف می‌کنند که شاید در نگاه اول عجیب و غریب به نظر برسد ولی ما در مالمو حلواسیاه برند حلواچیم را با دوغ آبعلی تست کردیم و طعمی که از ترکیب حلواسیاه و دوغ به وجود آمد کاملا جدید و جذاب بود و توصیه می‌کنیم حتما یک بار این ترکیب جذاب را امتحان کنید.
در نهایت حلوای سیاه …
با وجود خواص بسیاری که حلوای سیاه دارد؛ مورد بی مهری گردشگران قرار گرفته‌‌است. و بخش زیادی از مسافران و گردشگران به عسل و گلیم اردبیل اکتفا می‌کنند و خبری از این سوغات اصیل ندارند. وقت آن رسیده تا به احیای این سوغات ارزشمند مردم اردبیل بپردازیم. متاسفانه برخی از سودجویان از این بی اطلاعی مردم استفاده می‌کنند و زمان کمی برای تهیه حلوای سیاه اختصاص می‌دهند. این کار حلوای سیاه را از اصالت طعم خود دور می‌کند. برای داشتن یک خرید مطمئن بهتر است به برندهای معتبری که سال‌ها در این زمینه صاحب نام هستند؛ اعتماد کنید. برای انجام این خرید دو راه پیش روی شماست. اگر مسافر شهر اردبیل هستید می‌توانید از فروشگاه‌های برند حلواچیم خرید کنید. این برند به خوبی درتولید بهداشتی و حرفه‌ای این سوغاتی سربلند بیرون آمده است، همچنین می‌تونید به راحتی این محصول رو از فروشگاه اینترنتی مالمو خریداری کنید.
ممنون از شما که در این مطلب بلاگ با ما همراه بودید.
منابع: خبرگزاری مهر، سایت دیدشهر و سایت دایان