30 تا از جذاب ترین انواع صنایع دستی بافتنی ایرانی

ایران به عنوان یک سرزمین کهن، از دیرباز مهد انواع صنایع دستی در مدل های مختلف بوده است. شاید بتوان گفت هرکدام از این صنایع دستی، داستان های خاص خودشان را دارند. مهم ترین صنایع دستی ایران که نقش مهمی را ایفا می کنند، صنایع دستی بافتنی ایران است که هرکدام با سبکی خاص و گاهی با دستگاه و گاهی با دست به تنهایی بافته می شود.

در این مقاله سعی می شود لیستی از این صنایع دستی مختلف که در نقاط مختلف ایران تهیه می شوند ارائه کنیم. نکته ی حائز اهمیت این است که بسیاری از این صنایع دستی های نام برده شده شاید در نقاط مختلف ایران تولید شوند اما تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند.

انواع مدل های صنایع دستی بافتنی

در نقاط مختلف ایران، صنایع دستی بافتنی با تنوع بالایی از نظر طرح و رنگ تولید می شود. هر منطقه با بهره گرفتن از الگوها، رنگ ها و سبک های بومی خودش، هنر منحصربه فردی را خلق می کند که بازتابی از فرهنگ، تاریخ و هویت آن خطه است. این تفاوت ها باعث شده تا هر نوع از صنایع دستی بافتنی داستانی متفاوت برای گفتن داشته باشد.

شیوه های تولید این محصولات نیز بسیار متنوع است؛ از استفاده از دار قالی و دستگاه های سنتی گرفته تا هنرهای دستی مانند رودوزی و حتی بافت با مواد طبیعی مثل حصیر. اگر به دنبال تهیه محصولات اصیل و چشم نواز ایرانی هستید، می توانید از بخش خرید صنایع دستی بازدید کرده و انتخابی خاص برای خود داشته باشید.

در ادامه، تیم تولید محتوای مالمو سعی کرده مجموعه ای از زیباترین نمونه های صنایع دستی بافتنی ایران را به شما معرفی کند.

1. فرش و قالی بافی

شاید بتوان گفت فرش و قالی نه تنها فراگیرترین صنایع دستی ایران است که تقریبا در تمام نقاط ایران از صدها سال پیش رواج دارد. بی اغراق نیست اگر بگوییم فرش و قالی ایران هنوز هم مهم ترین صنایع دستی شناخته شده ایران در جهان است که دنیا ایران را به نام آن می شناسد. دارقالی و انواع نخ های مختلف از ابریشم گرفته تا پلی استر، بسته به کیفیت خود از لواز اصلی تولید آن به شمار می رود. امروزه قالیچه ها و تابلوفرش ها، یکی از مهمترین صنایع دستی بافتنی صادراتی ایران به شمار می رود.

2. زیلوبافی

زیلو بافی نیز از دیرباز جز صنایع دستی پرطرفداری بوده است که در ایران تولید می شود. زیلو نیز برای تهیه نیاز به دار دارد و بر روی آن تولید می شود. هرچند در بسیاری از شهرها این روزها زیلو استفاده نمی شود، اما همچنان در بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک ایران مورد استفاده قرار می گیرد.

3. گلیم بافی

یکی از مهمترین صنایع دستی بافتنی ایران که تقریبا در تمام نقاط ایران رایج است، گلیم بافی است. گلیم نیز بر روی دار درست می شود و تقریبا به اندازه نقاط مختلفی که گلیم بافته می شود، تنوع طرح در انواع آن وجود دارد.

4. گبه بافی

گبه نوعی زیرانداز سنتی است که بیشتر در مناطق عشایری مخصوص عشایر استان فارس تولید می شود. گبه بافی بر روی داری همانند دار قالی اما کوچکتر بافته می شود و بیشتر از نخ هایی که از پشم بز و گوسفند درست می شود تهیه می شوند.

5. سوزن دوزی (سوزن بافی)

سوزن دوزی نوعی از هنر دوخت بر روی پارچه است که بیشتر در استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان رایج است. سوزن دوزی با استفاده از نخ های رنگی به تزیین انواع پارچه ها می پردازد که باعث می شود با آن لباس های زیبای محلی، انواع کیف، جانماز، رو انداز و … تولید شود.

6. پته دوزی (پته بافی)

هنر پته دوزی نیز هنری بر اساس دوخت بر روی پارچه است. در پته دوزی که بیشتر در استان کرمان رایج است، طرح های خاص محلی با رنگ های متفاوت بر روی انواع پارچه های مختلف بافته می شود و یک اثر هنری محلی بی نظیر را خلق می کند.

7. رشتی بافی (رشتی دوزی)

رشتی بافی یکی دیگر از هنرهای دوخت روی پارچه است که بیشتر در استان گیلان رواج دارد. در رشتی بافی، با استفاده از نخ های مختلف، زنان هنرمند طرح های سنتی را روی پارچه ها خلق می کند که در تولید انواع لباس، کیف، سجاده، زیرانداز و … استفاده می شود.

8. ملیله بافی (ملیله دوزی)

ملیله بافی که یک هنر چند هزارساله است از مفتول های طلایی، نقره ای یا آلیاژهای مختلف برای تزیین پارچه ها استفاده می شود. در ملیله دوزی که بسیار گران قیمت و سخت است، پارچه های زینتیی درست می شوند که در نقاط مختلف کشور از جمله کرمان، اصفهان، شیراز و … در تولید لباس های مجلسی، تزیین لوازم منزل، روتختی، رومیزی و … مورد استفاده قرار می گیرد.

9. نقش دوزی

نقش دوزی از باستانی ترین هنرهای رودوزی روی پارچه است که از هنرهای باستانی محسوب می شود. نقش دوزی امروزه بیشتر در استان کردستان تولید می شود و هنرمندان با استفاده از نخ های ابریشمی یا پشمی در رنگ های مختلف، طرح ها رو طوری میدوزند که پارچه زمینه مشخص نشود و خیلی شبیه به کوبلن دوزی می باشد.

10. قلاب دوزی

قلاب دوزی از صنایع دستی بافتنی چند هزار ساله ایران است که به صورت ساده، برجسته و معرق وجود دارد. در قلاب دوزی، هنرمندان نخ ها را به صورت قلاب طوری به هم میدوزند که در نهایت یک پارچه با طرحی خاص تولید می شود. شاید بتوان گفت قلاب دوزی در تمام نقاط ایران وجود دارد و زیبایی های منحصر به فرد خود را دارا می باشد.

11. بخارا دوزی

یکی از قدیمی ترین و کهن ترین صنایع دستی بافتنی ایران که ریشه اش به شهر بخارا باز می گردد، بخارا دوزی است. چون در آن زمان ابریشم و پشم در این منطقه بسیار بوده است، هنرمندان با استفاده از نخ های ابریشم و پشم بر روی پارچه های ساده رنگی، انواع طرح ها را رودوزی می کرده اند. در بخارا دوزی معمولا سعی می شود تا از طرح های محلی باستانی استفاده شود.

12. زرتشتی دوزی

زرتشتی دوزی یا گبر دوزی از هنرهای چند هزارساله ایران است که امروزه هرچند کم رونق شده اما همچنان در میان زرتشتیان استان های یزد، اصفهان و شیراز وجود دارد. زرتشتی دوزی نوعی سوزن دوزی روی پارچه است که در آن از طرح های خاص زرتشتیان یا تعالیم آنها بر روی پارچه ها استفاده شده و طرح های زیبا و خاصی را پدید می آورد.

13. خوس دوزی

خوس دوزی از هنرهای باستانی و سنتی ایران است که بیشتر در استانهای بوشهر و هرمزگان استفاده می شود. خوس دوزی نوعی رو دوزی روی پارچه است که در قدیم با استفاده از نخهای طلایی و نقره ای درست می شد و امروزه بیشتر از نخهای پلاستیکی تهیه می شود. خوس دوزی بر روی کیف، رومیزی، پارچه های تزیینی و… استفاده می شود.

14. جاجیم بافی

یکی از هنرهای قدیمی و باستانی ایران جاجیم بافی است که در اغلب نقاط ایران و مخصوصا در روستاها تولید می شود. جاجیم ها توسط دستگاه های سنتی تولید می شود و بیشتر نقش زیر انداز را دارند. در تولید جاجیم بیشتر از نخ های پشمی استفاده می شود و هر نقطه از کشور طرح های خاص خود یا رنگهای مختلفی در تولید آن دارند.

15. پلاس بافی

پلاس بافی از جمله صنایع دستی بافتنی سنتی ایران است که بیشتر در بین عشایر استان خراسان تولید می شود. پلاس نیز نوعی جاجیم است که توسط دستگاه های سنتی چوبی تهیه می شود و نقش زیرانداز را ایفا می کند.

16. شمد بافی

شمدبافی یکی از سنتی ترین صنایع دستی ایران است که بیشتر در نقاط مرکزی ایران و مخصوصا استان یزد رواج دارد. پارچه های شمدی که بسیار پرکاربرد هستند، توسط نخ های مختلفی تهیه می شوند و توسط دستگاه های سنتی تولید پارچه شمد تولید می شوند.

17. ترمه بافی

ترمه یکی از اصیل ترین و زیباترین پارچه های تزیینی ایران است که با استفاده از نخ های ابریشمی و پشمی بافته می شود. قدمت ترمه بافی به صدها سال پیش باز می گردد و خاستگاه اصلی آن استان یزد و مناطق مرکزی ایران است. ترمه نه تنها به عنوان یک پارچه زینتی شناخته می شود، بلکه نمادی از ظرافت و فرهنگ اصیل ایرانی نیز به شمار می رود.

این پارچه ارزشمند با استفاده از دستگاه های سنتی تولید می شده و هنوز هم با همان روش های سنتی و هنرمندانه، تهیه می شود. اگر قصد دارید یکی از زیباترین نمونه های ترمه بافی را در اختیار داشته باشید، پیشنهاد می کنیم به بخش خرید ترمه مراجعه کرده و محصول مورد نظر خود را انتخاب کنید.

18. زری بافی

پارچه های زری بافی شده در ایران که قدمتشان به هزاران سال می رسد، در قدیم با استفاده از ن خهای طلایی تهیه می شده اند و تا به امروز رسیده اند. زری بافی یک هنر قدیمی است که در بسیاری از نقاط ایران رواج داشته و امروزه نیست، نه با کیفیت قبل، اما همچنان پرطرفدار است و می توان آن را جز صنایع دستی بافتنی خاص ایران دانست.

19. برک بافی

برک بافی جز صنایع دستی بافتنی ایران است که با دستگاه های سنتی نساجی و توسط نخ های محلی در رنگ ها و طرح های مختلف تولید می شود. می توان گفت برک بافی بیشتر در مناطق شرقی و مرکزی ایران مخصوصا در بین روستاها و عشایر خراسان جنوبی وجود دارد و به شدت پرکاربرد و محبوب است.

20. چادرشب بافی

یکی از قدیمی ترین و کاربردی ترین صنایع دستی بافتنی سنتی ایران، چادر شب بافی است که توسط دستگاه های سنتی نساجی تهیه می شود. چادر شب بافی که تقریبا در بسیاری از مناطق ایران مخصوصا در میان عشایر بسیار پرطرفدار است، جایگاهی مهم در بین مردم محلی نقاط مختلف ایران داشته و دارد.

21. سکمه دوزی یا چشمه دوزی (سکمه بافی)

سکمه دوزی یا چشمه دوزی از صنایع دستی بافتنی چند هزارساله ایران است که در نقاط مرکزی ایران مخصوصا در اصفهان بسیار رایج بوده و هست. سکمه دوزی نوعی رودوزی است که بر روی پارچه اتفاق می افتد و بیشتر برای کوسن، رومیزی، پارچه های تزیینی استفاده می شود. هنری است شبیه به قلاب بافی اما با اختلافات جزیی و طرح هایی متفاوت.

22. قیطان دوزی

قیطان دوزی یک هنر چند صد ساله در ایران است که در نقاط مختلف ایران رواج داشته و دارد. قیطان نوعی نخ با رنگ های براق است که وقتی برای دوخت و تزیین یک پارچه از آن استفاده می شود به آن قیطان دوزی گفته می شود. پارچه های قیطان دوزی هم در تولید لباس و هم پارچه های تزیینی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.

23. منجوق دوزی یا مهره بافی

منجوق دوزی یا مهره بافی نه تنها یکی از صنایع دستی بافتنی پرطرفدار ایران محسوب می شود که در سراسر دنیا نیز شناخته شده است. در منجوق دوزی مهره ها را با یک نخ به هم متصول می کنند و بر اساس آن طرح های مختلفی را روی پارچه می دوزند. در قدیم از گوش ماهی، سنگ های تزیینی و … برای تهیه منجوق استفاده می شده است، اما امروزه بیشتر از مهره های رنگی پلاستیکی در طرح های مختلف استفاده می شود.

24. چهل تکه دوزی

یکی از صنایع دستی باستانی ایران و جهان هنر چهل تکه دوزی است که بیش از هزاران سال است در ایران و دنیا استفاده می شود. در چهل تکه دوزی، تکه های مختلفی از پارچه های رنگارنگ بر روی لحاف، پتو، بالش و … دوخته می شود. هر منطقه ای از ایران بر اساس رنگ ها و طرح های محلی خود، محصولات چهل تکه دوزی را تولید می کنند.

25. پولک دوزی

پولک دوزی، کی از هنرهای چند هزار ساله ایران که نوعی رودوزی سنتی است و که به عنوان یکی از صنایع دستی بافتنی پرطرفدار شناخته می شود. در پولک دوزی، پولک هایی با رنگ ها و طرح های مختلف بر روی لباس عروس، لباس مجلسی، رو بالشتی، سجاده و … دوخته می شود و با طراحی های زیبا باعث می شود که پارچه ها و لباس ها طرحی براق و جذاب به خود بگیرند.

26. سکه دوزی

سکه دوزی یکی از صنایع دستی چند صد ساله ایران است که بیشتر در استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان رواج دارد. این هنر شباهت بسیاری به سوزن دوزی دارد و بیشتر برای تزیین رختخواب، لحاف، پارچه های تزیینی آویزی و … مورد استفاده قرار می گیرد.

27. نقده دوزی

نقده دوزی نیز یکی از هنرهای گران قیمت باستانی ایران است که چند هزار سال در ایران قدمت دارد. در نقده دوزی، طرح های مختلفی با استفاده از نخ های طلایی، نقره ای و… بافته می شوند و بیشتر برای تزیین لباس درباریان و اشراف استفاده می شده است. امروزه نیز نقده دوزی در برخی مناطق ایران وجود دارد. نقده دوزی همچنان در شهرهای اصفهان، یزد، ارومیه، کرمان و… رواج دارد.

28. حصیر بافی

حصیربافی از جمله هنرهای صنایع دستی سنتی ایران است که قدمتی چند هزار ساله دارد و تقریبا در تمام نقاط ایران رواج بسیار دارد. بیشتر از همه استان های هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان و… بیشتر از ظرف های حصیری استفاده می کنند. در حصیر بافی با استفاده از حصیر، سبدها، ظروف، آویزهای تزیینی و … تولید می شوند.

29. بامبو بافی

بامبو بافی که با استفاده از چوب های بامبو یا چوب هایی از آن دست تهیه می شود، یک صنایع دستی بافتنی پرطرفدار است که در بسیاری از نقاط ایران همچنان تولید می شود. با این حال استان های گیلان و مازندران را می شود مهد بامبو بافی دانست. در بامبوبافی نیز ظروف و سبدهای متعددی تهیه می شود که در زندگی رومزه نیز بسیار کاربردی است.

30. مروار بافی

مرواربافی یکی از صنایع دستی سنتی ایران است که بیشتر در نقاط شمالی ایران مخصوصا در استان گیلان تولید می شود. مروار نوعی چوب ترکه ای است که با آن انواع سبدها و ظرف های مختلف با چوب مروار تهیه می شود و جزیی از هنر حصیر بافی و سبدبافی محسوب می شود.