ترمه چیست؟ بررسی تاریخچه، انواع و کاربردهای ترمه اصیل ایرانی
ترمه چیست؟ ترمه یکی از زیباترین و ارزشمندترین صنایع دستی ایران و سوغات یزد است که در سراسر دنیا محبوبیت بالایی دارد. ترمه سوغات یزد به دلیل طرح‌ها و نقش‌های بی‌نظیرش شناخته شده است و در انواع مختلفی از الیاف، طرح و نقش تولید می‌شود، که هرکدام ویژگی‌های منحصر به فردی دارند. از ترمه در مصارف گوناگون مانند دکوراسیون و لباس‌های فاخر استفاده می‌شود، و زیبایی و ظرافت آن جلوه‌ای خاص به محیط می‌بخشد.
ترمه یزدی علاوه بر زیبایی، معانی نمادینی نیز دارد که افراد بسیاری به‌دلیل این نمادها آن را انتخاب می‌کنند. در این مقاله به پرسش “ترمه چیست؟” پاسخ می‌دهیم و شما را با انواع ترمه سوغات یزد، تاریخچه و نمادهای آن آشنا می‌کنیم. همچنین به سوالاتی مانند “ترمه چیست و چه کاربردهایی دارد؟” و “انواع ترمه کدامند؟” پرداخته خواهد شد.
تاریخچه ترمه بافی
انواع ترمه پارچه های بسیار پر نقش و نگاری می باشند که جزو صنایع نساجی سنتی کشور ایران محسوب می شوند. این پارچه ها را از الیاف های بسیار ظریف می بافند و پودها را به صورت کاملا متراکم در پارچه اجرا می کنند. انواع این پارچه را معمولا آسترکشی شده به بازار عرضه می نمایند و در قدیم آن ها را به صورت دستباف تهیه می کردند اما امروزه در بسیاری از مواقع ترمه ها را به شکل نیمه صنعتی تولید می کنند.
از نظر تاریخی نمی توان تاریخ دقیقی را برای زمان پیدایش این محصولات ارائه داد زیرا از قدمت بسیار بالایی برخوردار می باشند. اما برخی از کارشناسان معتقد هستند که طرح های روی این پارچه ها نشان می دهد آن ها متعلق به زمان ساسانیان هستند. از طرفی شکوفایی صنعت نساجی در کشور ایران متعلق به دوران صفویه می باشد.
بنابراین نمی توان تاریخ دقیقی را جهت پیدایش انواع ترمه معرفی نمود. اما با توجه به نظریه اکثر کارشناسان به احتمال زیاد تاریخچه این پارچه ها متعلق به زمان ساسانیان و یا دوران صفویه می باشد. ترمه ها جزو پارچه های بسیار گران قیمتی می باشند که اکثر توریست ها آن ها را به عنوان سوغات به کشور خود می برند. این پارچه نمادی از اصالت ایران و ایرانیان می باشد که سعی دارد جلوه ایران باستان را برای همگان به نمایش بگذارد.
انواع ترمه از نظر طرح و نقش
انواع ترمه را می توان با توجه به نقوش و طرح های روی آن به چند دسته تقسیم بندی نمود. به طور کلی نقش های ایجاد شده روی ترمه به سه دسته تزئینی، حیوانی و گیاهی تقسیم بندی می شوند. نقوش تزئینی شامل خطوط صاف و مورب می شوند. نقوش حیوانی نیز طرحی از حیوانات مانند طاووس و … می باشند. طرح گل و برگ نیز شامل نقش های گیاهی می شوند. از رایج ترین انواع طرح ترمه نیز می توان به موارد زیر اشاره داشت.
- گل عباسی: طرح ترمه گل عباسی و یا گل جام نیز از رایج ترین طرح های این پارچه می باشد که قدمت آن به دوران هخامنشی می رسد. این گل نزد ایرانیان از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده و به شل 4، 5 و 6 پر ایجاد می گردد.
- بته جقه: این طرح ترمه معمولا نماد درخت سرو می باشد که نشانی از باور زرتشتیان است. از دیگر طرح های بکار رفته در این نقش می توان به بادام، گلابی، آتش، نخل و کیسه چرمی اشاره داشت.
- بته خرقه ای: این طرح ترمه نیز شامل بته های بلند با انحنای کم است که نمادی از درخت کاج می باشد.
- بته کشمیری: طرح های بته کشمیری شامل دو بته کوچک و بزرگ در کنار هم است. به گونه ای که بته کوچک از دل بته بزرگ بیرون می آید. این بته ها معمولا با نقش شکوفه های ریز تزئین می شوند.
- بته ترمه ای: این بته ها نیز مشابه بته کاج متوسط است که دو یا سه قلو بافته می شوند. درون این بته ها چند گل های شاه عباسی نیز مشاهده می گردد.
نحوه نگهداری اصولی و صحیح از ترمه
برخلاف تصور بسیاری از عموم انواع ترمه به دلیل تراکم بالای پارچه از مقاومت ایده آلی برخوردار می باشند. با این وجود رطوبت و نور می توانند منجر به تغییر رنگ این پارچه ها شوند. از طرفی عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند منجر به آسیب دیدگی ترمه ها شوند. بیدزدگی یکی از اصلی ترین آن ها می باشد که می تواند منجر به آسیب دیدگی شدید ترمه شود. نفتالین می تواند از ترمه ها در برابر بید حفاظت نماید. از دیگر عوامل آسیب رسان می توان به شستشوی پارچه اشاره نمود. بنابراین بهترین کار این است که از خشکشویی برای شستن و تمیز کردن ترمه ها استفاده شود.
تحول ترمه از گذشته تا امروز: از لباس‌های اشرافی تا دکوراسیون مدرن
ترمه، پارچه‌ای فاخر و اشرافی است که در گذشته برای دوخت لباس‌های اشرافی، پرده، جانماز و خلعتی‌های پادشاهان و ثروتمندان به کار می‌رفت. امروزه نیز کاربردهای آن گسترده‌تر شده و در محصولات مدرن مانند مبلمان، رومیزی و کراوات جلوه می‌کند. این پارچه زمانی به عنوان بخشی از جهیزیه عروس در یزد نیز به شمار می‌رفت.
نقوش ترمه نیز نشان‌دهنده نبوغ ایرانیان است که از گذشته‌های دور به نسل‌های بعد منتقل شده است. بته جقه به عنوان مهم‌ترین طرح همچنان محوریت دارد و نقوش دیگری مانند بته کشمیری، بته اژدری و گل شاه‌عباسی نیز محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند. در گذشته این طرح‌ها به‌صورت دستی طراحی و بافته می‌شدند، اما با تحولات صنعتی در دوران قاجار، تولید ترمه به‌صورت نیمه‌دستی و سپس کاملاً صنعتی درآمد و امروزه از الیاف مصنوعی مانند ویسکوز استفاده می‌شود.
آیا ورود ترمه های صنعتی به معنی نابودی ترمه اصیل است؟
در دوره حاضر بافت دستی پارچه ترمه در شهرهای کرمان و اصفهان منسوخ شده و فقط در شهر یزد باقی مانده است. موضوع نگران کننده این است که مردم هنوز نمی توانند فرق ترمه دستی و صنعتی را به خوبی تشخیص دهند و جایگاه اصلی خود را نیافته است. متاسفانه کشورهای دیگر تمایل بیشتری برای داشتن ترمه طبیعی دارند که قیمت های گزاف ترمه اصل مزید بر علت است.
یک راه ساده برای تشخیص ترمه صنعتی از دستی، سوزاندن قسمتی از آن است. اگر در حین سوزاندن بوی کاغذ به مشام برسد و به آرامی بسوزد، متوجه مصنوعی بودن آن می شویم. در عین حال با توجهی اجمالی در رنگ می توان سطح کیفیت ترمه مصنوعی را سنجید. در نهایت برای کسب اطمینان، بهتر است خریداران به برندهای معروف تولید ترمه که سالها در این زمینه فعالیت دارند اعتماد کنند تا جنسی مرغوب برای جلوه بخشیدن به منازل خود داشته باشند.
درصورت خرید اینترنتی نکته قابل ذکری که باید به آن توجه داشت رنگ روشن تر عکس ها نسبت به محصول اصلی است که باید لحاظ شود. سفارش از فروشگاه اینترنتی مالمو روشی آسان و مطمئن برای خرید ترمه از برندهای خوش آوازه میباشد.
بهترین نوع ترمه چیست؟
راهنمای جامع خرید ترمه به شما کمک می‌کند تا با معیارهای اصلی برای تشخیص ترمه مرغوب آشنا شوید و بهترین انتخاب را داشته باشید. برای خرید ترمه باکیفیت، باید به تراکم بافت، تعداد رنگ‌های استفاده‌شده، تقارن در بافت و هماهنگی رنگ‌ها توجه کنید. وزن پارچه نیز یکی از عوامل تعیین‌کننده کیفیت ترمه است. برندهای معتبری مانند هاشمی، حسینی، سالاری و رضایی که بیشتر ترمه‌های دستباف و دارای شناسنامه تولید می‌کنند، از بهترین گزینه‌های بازار برای خرید ترمه اصیل هستند. همچنین، ترمه‌های سرمه‌دوزی شده به دلیل ظرافت و زیبایی خاص خود، ارزش بالاتری نسبت به ترمه‌های معمولی دارند و در این راهنمای خرید به آن‌ها توجه شده است.
انواع ترمه از نظر الیاف کدامند؟
انواع ترمه یزدی را با توجه به الیاف بکار رفته در بافت آن ها می توان به ترمه ابریشم، زربافت و ماشینی دسته بندی نمود. ترمه های ابریشم جزو ظریف ترین و همچنین زیباترین نوع این پارچه می باشند که با استفاده از الیاف های ابریشمی بافته شده اند. ترمه های زربافت نیز با استفاده از نخ گلابتون بافته شده اند. این نخ ها همان نخ های ابریشمی می باشند که روی آن ها را روکشی از نقره یا طلا پوشانده است. به همین دلیل این ترمه ها را پارچه های زربافت نیز می شناسند.
ترمه های ماشینی نیز معمولا توسط ماشین آلات در کارخانه های نساجی بافته می شوند. در ساختار این پارچه ها از الیاف پلی استر و ابریشم مصنوعی (ویسکوز) استفاده شده است.
محصولات انواع ترمه شامل چه چیزهایی هستند؟
انواع ترمه ها را می توان برای مصارف مختلفی مورد استفاده قرار داد. ترمه رومیزی، دوخت لباس های بسیار فاخر، جانماز، کیف، جعبه جواهرات، مبلمان، روتختی و … از انواع محصولاتی هستند که به وسیله پارچه ترمه دوخته می شوند.
نتیجه گیری
ترمه به عنوان یکی از فاخرترین هنرهای دستی ایران، با تاریخچه‌ای غنی و متنوع از نظر طرح و نقش، همچنان جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و هنر ایرانی دارد. در گذشته برای دوخت لباس‌های اشرافی و اقلام خاص مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما امروزه در دکوراسیون مدرن مانند رومیزی و مبلمان نیز به‌کار می‌رود. انواع ترمه از نظر الیاف و طرح تفاوت‌هایی دارند و همچنان ترمه‌های دستباف و طبیعی به عنوان باارزش‌ترین نمونه‌ها شناخته می‌شوند.
با وجود ورود ترمه‌های صنعتی و استفاده از الیاف مصنوعی، ترمه‌های اصیل همچنان حفظ شده‌اند و ارزش خود را در میان هنردوستان دارند. نگهداری اصولی از این پارچه‌ها اهمیت بسیاری دارد تا زیبایی و دوام آن‌ها حفظ شود. ترمه به دلیل تنوع محصولاتی که از آن تولید می‌شود، همچنان در زندگی ایرانیان نقش مهمی ایفا می‌کند.
فهرست مطالب