سفره قلمکار یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین صنایع دستی ایران است که تولید آن از قرن‌ها پیش در کشورمان رواج داشته است. قدیمی‌ترین سفره قلمکاری که تا به امروز یافت شده است، مربوط به قرن هفتم هجری قمری است. این سفره در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. این سفره‌ها با استفاده از پارچه‌های مرغوب و اصیل ترین طرح‌های سنتی ایرانی، توسط هنرمندان ماهر و زبردست ایرانی تولید می‌شوند.
سفره قلمکار در انواع مختلف و با قیمت‌های متفاوتی در بازار موجود است. در این مقاله قصد داریم به بررسی هرآنچه باید درباره سفره قلمکار و قیمت سفره قلمکار بدانید، بپردازیم.
هنر قلم کاری چیست؟
اما آیا تا به حال در مورد هنر زیبای قلم کاری چیزی شنیده اید؟ قلم کاری یکی از هنرهای با اصالت و کهن ایرانی است که جزو صنایع دستی پرطرفدار این مرز و بوم به شمار می رود. این هنر اصیل قدمتی چند ساله در ایران عزیزمان دارد. هنر قلم کاری به حدی شاخص و زیبا است که نمی توان به سادگی از کنار آن رد شد. در مقابل این هنر اصیل و قدیمی باید ساعت ها ایستاد و به نقش و نگار های حاصل از این هنر قلم کاری چشم دوخت و با چشم سر خلقت این زیبایی را نظاره گر بود. در ادامه باید بیان کرد، هنر قلم کاری، به معنای هنر چاپ کردن یا نقش زدن بر روی اجسام مختلف، چون مس و فلز و یا پارچه می باشد. لازم به ذکر است، این هنر به چیت سازی هم معروف بوده و یکی از هنرهای مهم ایرانی به شمار می رود.
در این مطلب قصد داریم در مورد قلمکاری بر روی پارچه مباحثی را ارائه دهیم. قلم کاری که به آن چیت سازی هم می گویند هنر چاپ کردن یا نقش زدن بر روی پارچه می باشد. با جرات می توان گفت، یکی از هنرهای سنتی و دستی ارزشمندی که امروزه در ایران وجود دارد، هنر زیبای قلم کاری است. برای خلق این هنر اصیل، از پارچه های ساده استفاده می شود. به همین خاطر با به کارگیری قلم بر روی پارچه، طرح ها و نقش و نگارهایی چشم نواز و اصیل به وجود خواهند آمد. پارچه قلمکار، نمای چشم نوازی را برای بیننده به نمایش می گذارد. زیبایی این صنایع سنتی به قدری زیاد است که هر چشمی را به خود خیره می کند. یکی از شگفتی های مهم هنر قلم کاری و سفره قلمکار این است که این همه زیبایی به وسیله دست یک انسان طراحی شده است. به همین علت قلمکاری بر روی پارچه یکی از صنایع دستی مهم در سطح ملی و بین المللی قرار گرفته است.
مروری بر تاریخچه هنر با اصالت قلم کاری
هنر زیبای قلم کاری، یکی از صنایع سنتی و دستی با اصالت است که در تاریخ ایران قدمتی دیرینه دارد. تاریخچه این هنر بسیار قدیمی بوده و با وجود روایت های متعدد، پیدایش این هنر به زمان دوره حکومت غزنویان مربوط می شود. همچنین قدیمی ترین قالب های نقش بر روی پارچه که سه قالب تراشیده شده از سنگ هستند در حفاری های نیشابور در دهه های چهارم و پنجم هجری کشف شده اند. متاسفانه از هنر اصیل قلمکاری تاریخچه دقیق و کاملی وجود ندارد و تنها روایتی که وجود دارد، از قول یک نویسنده ی آمریکایی بوده که زمان آغاز این صنعت زیبا را دوره ی پادشاهی غزنویان دانسته است. همچنین آثاری که از نقاشی بر روی پارچه به دست آمده است، متعلق به دوره حکومت غزنویان می باشد. با این تفاسیر اکثر پژوهشگران و محققان عزیز، با وجود روایت و شواهدی که وجود دارد، پیدایش هنر قلم کاری روی پارچه را از همین دوره می دانند.
در ادامه باید گفت، بر اساس سند ها و شواهدی که موجود است، استفاده از پارچه قلم کار در زمان صفویه بسیار مرسوم شده است. لذا می توان دوره پادشاهی صفویان را، دوره گسترش این صنعت دانست. به زبانی بهتر باید بیان کرد، مردمان زمان حکومت صفویه، شاهد عمر پرشکوه صنعت قلمکاری بودند. جالب است بدانید، صنعت قلم کاری در قرن یازدهم قمری در دوره سلطنت شاه عباس به اوج کمال و شهرت خود رسید. در این قرن انواع گوناگون قلم کاری و سفره قلمکاری انجام می شد و از مهم ترین آن‌ها می توان به قلمکاری اکلیل و یا زر اشاره کرد. همچنین بیشتر لباسهای مردم آن زمان از پارچه های قلمکار تهیه می شد و استفاده از این نوع پارچه ها در آن دوره بسیار مرسوم بود. همچنین اکثر لباس های آنان از قلم کار اکلیلی و قلمکار زر تهیه می شد.
با این تفاسیر باید گفت، قصد از بیان تاریخچه قلمکاری این است که این هنر بسیار قدیمی و بااصالت بوده و همچنان هم این هنر جذاب در ایران جزو صنایع دستی پرطرفدار و پرفروش به حساب می آید. افرادی که علاقمند به پارچه های قلمکاری شده هستند، می توانند از این هنر دستی، به طرق مختلف به عنوان سفره و رومیزی و روتختی استفاده نمایند. هنر زیبای قلم کاری به قدری جذاب و با اصالت است که نمی توان ارزش واقعی آن را با قرار دادن کلمات در کنار هم برای شما عزیزان بازگو کرد.
پارچه های مورد استفاده در سفره قلمکاری
همانطور که گفته شد، پارچه هایی که قلم کاری می شوند، از نگارهای چشم نواز و طرح های جذاب و چاپ نقش بر روی پارچه های ساده به وجود می آیند. پارچه های قلمکاری شده یکی از محبوب ترین و پرکاربردترین هنرهای قدیمی ایرانیان بوده که از قدیم الایام مورد استفاده اغلب مردم ایران قرار گرفته است. شاید این سوال برای شما عزیزان مطرح شود که هنر قلم کاری بر روی چه نوعی از پارچه به کار گرفته می شود؟ در جواب این سوال باید گفت، پارچه‌هایی که برای خلق شدن اثر زیبای قلم کاری مورد استفاده قرار می گیرند، معمولا از جنس ابریشم و متقال و پنبه و کتان و ململ و کرباس می باشند. همچنین طرح ها و نقوشی که معمولا بر روی پارچه ها صورت می گیرد، از گل بوته و مناظر تاریخی و انواع جانوران و کتیبه و حتی تصاویر عشاق ایرانی می باشد.
ناگفته نماند که بهترین پارچه برای خلق سفره قلمکار، پارچه ی نخی است. چون الیاف نخی پذیرش رنگ آن خیلی بهتر از الیاف دیگر است. به عبارتی بهتر بر روی پارچه های نخی، رنگ آمیزی بسیار جذاب تر و راحت تر از رنگ آمیزی بر روی پشم صورت می گیرد. به همین علت، پارچه های نخی قابلیت پذیرش زیباترین نقوش حاصل از این هنر جذاب را دارند. در ادامه باید بیان کرد، یکی از عوامل مهمی که بعد از جنس پارچه در خلق هنر قلم کاری بسیار تاثیر گذار میباشد، کیفیت رنگی است که برای پارچه های قلمکار از آن استفاده می کنند. لذا هر چه قدر مواد اولیه از کیفیت بیشتری برخوردار باشد، در نتیجه زیبایی و ارزش اثر هم بالاتر می رود.
انواع سفره قلمکار
- سفره قلمکار ترمه: این سفره‌ها از پارچه ترمه ساخته می‌شوند و دارای طرح‌های سنتی ایرانی هستند.
- سفره قلمکار ابریشمی: این سفره‌ها از پارچه ابریشمی ساخته می‌شوند و دارای طرح‌های ظریف و زیبایی هستند.
- سفره قلمکار کتان: این سفره‌ها از پارچه کتان ساخته می‌شوند و دارای طرح‌های ساده‌تری هستند.
چه استان هایی در حوزه سفره قلمکار مشغول به فعالیت هستند؟
اگر شما به بازار در اصفهان سری بزنید، به طور قطع، پارچه هایی با نقش و نگارهای زیبا و جذاب نظر شما را به خود جلب خواهد کرد. با کمی پرس و جو از بازاریان متوجه خواهید شد، که تمام این زیبایی ها حاصل هنر کهن قلم کاری می باشد. در ادامه باید بیان کرد، در گذشته های دور، صنعت زیبای قلم کاری در شهرهای اصفهان، همدان و رشت و یزد و سمنان و گناباد و کاشان و بروجرد و شیراز از رواج بسیار خوبی برخوردار بود. اما امروزه استان با اصالت اصفهان را می توان مهم ترین مرکز تولید و فروش پارچه های قلم کار شده در ایران نام گذاری کرد. به عبارتی بهتر، اصفهان را می توان به عنوان مهد پارچه های قلمکار بر روی پارچه در ایران معرفی نمود. پارچه های قلمکاری شده بسیار پرکاربرد بوده و افراد با سلیقه سنتی پسند از این نوع پارچه ها بسیار استقبال می کنند.
موارد استفاده از پارچه های سفره قلمکار
همانطور که در قسمت های بالا گفته شد، از گذشته تاکنون در زندگی مردمان ایرانی استفاده از پارچه های قلمکار بسیار زیاد می باشد. این پارچه زیبا به دلیل اصالت و جذابیت خاصی که دارد در سویه های گوناگون زندگی خانواده های ایرانی، حضور پررنگی داشته است. به طوری که این پارچه با زندگی مردم بسیار عجین شده است. به همین خاطر می توان گفت، موارد استفاده از این پارچه مزین به هنر قلم کاری بسیار زیاد است. در ادامه به چند مورد از مصارف این پارچه هنری بازگو خواهیم کرد.
سجاده و رومیزی و پوشاک و سفره و بقچه و حتی پرده‌های کتیبه دار در مراسم های سوگواری کاربردهای گوناگون از پارچه قلمکار به شمار می روند. در ادامه باید گفت، پارچه های قلمکار از قدیم الایام تا کنون به صورت های مختلفی مورد استفاده خانواده های ایرانی قرار گرفته است. در حال حاضر این پارچه ها با زیبایی منحصر به فردی که دارند، دارای کاربردهای جدیدی مانند کوسن و کیف و پاف هم می باشند و در خانه های ایرانی بسیار هنرنمایی می کنند. لازم به ذکر است این پارچه با این که اصالت قدیمی دارد، اما هنوز هم از مد نیفتاده و به عنوان یک محصول پر طرفدار برای چیدمان مدرن از آن استفاده می شود.
قیمت منصفانه سفره قلمکار
دومین مسئله ای که بعد از کیفیت محصول به آن پرداخته می شود، مسئله قیمت است. همانطور که میدانید امروزه با وجود شرایط نامساعد اقتصادی، تمام قیمت ها تحت تاثیر این شرایط قرار گرفته و دچار افزایش قیمت شده اند. اما با این اوصاف باید گفت، پارچه قلم کاری، با وجود این که اثری کاملا هنری است، از قیمت بسیار منصفانه ای هم برخوردار می باشد. چرا که این هنر زیبا تنها یک محصول نبوده و بلکه کار دست است و از ارزش هنری بسیار زیادی هم برخوردار می باشد. لذا می توان گفت، پارچه قلمکار با وجود ارزش هنری که دارد، دارای قیمت بسیار منصفانه ای هم می باشد.
در هنگام خرید سفره قلمکار، به نکات زیر توجه کنید:
- پارچه سفره باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد.
- طرح سفره باید با سلیقه شما مطابقت داشته باشد.
- اندازه سفره باید متناسب با نیاز شما باشد.
- قیمت سفره قلمکار را با سایر فروشگاه‌ها مقایسه کنید تا خرید مقرون به صرفه‌ای داشته باشید.